۱۴۰۳-۰۵-۰۶ 
۱۱ دقیقه 
۰ 
اجازه دهید قبل از اینکه بگوییم دواپس چیست، یک مثال بزنیم.
مسابقه فوتبال را تصور کنید؛ برای اینکه در این بازی گلی زده شود، همه اعضای تیم باید با هم هماهنگ باشند و همکاری سریع و موثری با یکدیگر و مربی تیم داشته باشند. حالا همین هماهنگی و سازوکار را برای ایجاد و توسعه یک نرم‌افزار یا سخت‌افزار در نظر بگیرید!
برای اینکه سازمان‌ها بتوانند محصولشان را با کیفیت بیشتر و سریع و موثرتر به بازار عرضه کنند، باید برای توسعه و تحویل نرم‌افزا، اقداماتشان را در چارچوبی هماهنگ، منظم و سریع پیش ببرند.
این چارچوب و رویکرد همان دواپس است!
پس در واقع دواپس رویکرد و سازوکاری موثر است که امکان همکاری نزدیک بین سازندگان نرم‌افزارها (دولوپرها یا همان تیم توسعه) و تیم‌های اجرایی که مسئولیت پیاده‌سازی آن‌ها را دارند (تیم عملیات یا همان IT)، به وجود می‌آورد.
در ادامه مقاله بیشتر این بحث را باز می‌کنیم و علاوه بر چیستی دواپس به زبان ساده، مزایا، ابزارها، نحوه استفاده از آن را توضیح می‌دهیم.
مفهوم دواپس چیست؟
خود عبارت DevOps از «Development Operations» گرفته شده است. عبارتی که به توسعۀ نرم‌افزار و یک تغییر بزرگ در رویکردهای سازمانی اشاره دارد. تغییری که سرانجامش همکاری و هماهنگی خیلی بیشتر بین تیم‌های توسعه و تیم‌های اجرایی IT است؛ گروه‌هایی که در رویکردهای سنتی، همان‌طور که در تصویر زیر مشخص است، کاملاً جدا از هم فعالیت می‌کردند!
پس دواپس را می‌توان پلی تعریف کرد که خلاء میان فرایند توسعۀ نرم‌افزارها و مراحل اجرایی را پر میکند! در واقع، صحبت از یک متودولوژی توسعۀ نرم‌افزار در میان است که ساخت و عرضۀ اپلیکیشن‌ها و سرویس‌های باکیفیت را تسریع میکند.
به عبارت دیگر، DevOps شامل مجموعه‌ای اقدامات، دستورالعمل‌ها، ابزارها و البته فلسفه‌ای مشترک می‌شود که فرایندهای مختلف و تکراری را بین تیم‌های IT و توسعه‌دهندگان نرم‌افزار یکپارچه و خودکار میکند!
سازوکار مذکور روی اعطای قدرت حداکثری به تیم‌ها، همکاری مؤثر بین دپارتمان‌های دخیل و صدالبته اتوماسیون متمرکز است.
ثابت شده که ابزار اشتراکی و پیروی از دستورالعمل‌های دقیق، در کنار به‌روزرسانی‌های کوچک ولی مداوم، فرایند تولید و توسعۀ نرم‌افزارها را سریع‌تر، کارآمدتر و قابل‌اطمینان‌تر می‌کنند.
یک ساختار دواپس ایدئال، پا را فراتر از همکاری ساده و به‌اشتراک‌گذاری داده‌ها می‌گذارد. در واقع، دواپس زمانی بهترین خروجی را ارائه می‌دهد که تمام مهندس‌ها، مسائل امنیتی، قانون‌گذارها، اقدمات مرتبط با کنترل ریسک و… جزوی از کل فرایند باشند.
قواعد و اصول ساختار مورد بحث، نشان‌دهندۀ وضعیت فعلی در تحول عرضۀ نرم‌افزارها طی بیشتر از ۲۰ سال گذشته هستند. در گذشته، روال به این صورت بود که هر چند ماه یا حتی چند سال یک بار، اپلیکیشنی بزرگ با کدنویسی‌های بسیار عرضه می‌شد که از قابلیت‌ها یا تغییرات اندکی پرده برمی‌داشت؛ ولی حالا اوضاع متفاوت است. این روزها می‌بینیم که برخی ابزارها حتی هرروز هم آپدیت ارائه می‌کنند و بعضاً چندین آپدیت طی یک روز را هم شاهد هستیم!
بنابراین، دواپس در پاسخ به تقاضای روبه‌افزایش کاربران اپلیکیشن‌های مختلف به وجود آمد؛ تقاضا مبنی‌بر برخورداری از قابلیت‌های نوآورانۀ جدید به‌صورت مداوم؛ آن هم بدون اینکه دسترسی به نرم‌افزار مختل شود یا مشکلی در عملکرد آن پدید بیاید.
| پیشنهاد خواندنی: زبان برنامه نویسی پایتون چیست؟ زبان Python چه کاربردهایی دارد؟ |
حالا که فهمیدید دواپس چیست، بد نیست نگاهی به تاریخچۀ آن هم بیندازیم.
سروکله DevOps از کجا پیدا شد؟حوالی سال ۲۰۰۷ بود که هم توسعه‌دهندگان نرم‌افزار و هم مسئولان اجرایی تیم‌های IT، نگرانی‌های خود پیرامون مدل‌های سنتی توسعۀ نرم‌افزار را بروز دادند. مدل‌هایی که گفتیم در آن‌ها، دو تیم به‌صورت کاملاً مجزا از هم کار می‌کردند. برنامه‌نویس‌هایی که کدها را می‌نوشتند یکجا بودند و آن‌هایی که مسئولیت پیاده‌سازی و پشتیبانی از کدها را داشتند، در جایی متفاوت. بدون اینکه ارتباط خاص و تعریف‌شده‌ای بین آن‌ها وجود داشته باشد. در نتیجۀ این نگرانی‌ها، DevOps سر از خاک برآورد و به حلال مشکلات این زمینه بدل شد! گفتیم که عبارت فوق ترکیب دو کلمۀ Development و Operations است؛ پس چشم‌بسته می‌توان گفت هدف از آن، یکپارچه‌سازی این دو گروه مجزا از هم بود که اتفاقاً هم سرانجام موفقی داشت. |
در بخش بعدی، نگاهی می‌اندازیم به اول تا آخر این ساختار.
چرخه عمر دواپس چگونه است؟
این چرخه ذاتاً بی‌پایان است! به همین خاطر، برای نشان دادن ارتباط بین فازهای مختلف آن، از لوپ بی‌نهایت استفاده می‌کنند؛ لوپی که در تصویر زیر می‌بینید:
با اینکه به نظر می‌رسد فازهای مختلف به‌صورت خودکار و روان اجرا می‌شوند، این لوپ روی همکاری و به‌روزرسانی‌های مداوم در کل چرخه تأکید دارد!
همان‌طور که در تصویر بالا مشخص است، فازهایی که نمایانگر پروسه‌ها، توانایی‌ها و ابزارهای لازم برای توسعه هستند در سمت چپ قرار گرفته‌اند و فازهای اجرایی در سمت راست لوپ دیده می‌شوند.
اگر موافق باشید، نگاهی مختصر به هرکدام از این ۸ فاز داشته باشیم.
۱. اکتشاف
ساخت نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌ها را می‌توان به ورزش‌های تیمی تشبیه کرد. تیم‌های دخیل باید در فرایند آماده‌سازی مقدمات کار، با هم همکاری داشته باشند تا ایده‌های خوب کشف، سازماندهی و اولویت‌بندی شوند.
توجه داشته باشید که تمام ایده‌هایی که روی میز قرار می‌گیرند، باید با اهداف نهایی و استراتژی همخوانی کامل داشته باشند.
۲. برنامه‌ریزی
تیم‌هایی که سراغ این سازوکار می‌روند، باید از تکنیک‌های تصمیم‌گیری استراتژی چابک یا به‌قولی Agile استفاده کنند تا سرعت پیشبرد امور و کیفیت خروجی بهبود پیدا کند.
به بیان بهتر، با اتخاذ رویکرد Agile (همان چابک)، تیم‌ها می‌توانند کل کار را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کنند تا بهره‌وری نهایی افزایش بیاید.
۳. ساخت
مشخصاً ساخت اپلیکیشن و نرم‌افزار در این فاز رقم می‌خورد.
یکی از بهترین ابزارهایی که در این فاز به کمکتان می‌آید، Git است. ابزار متن‌باز و رایگانی که تا همین امروز، تیم‌های بسیاری سراغ آن رفته‌اند و توانسته‌اند گردش‌های کار مؤثر و نوآورانه آماده کنند.
| پیشنهاد خواندنی: ماشین مجازی (vm) چیست؟ آشنایی با کلید ورود به دنیای ابری! |
۴. تست
Continuous Integration یا CI (به معنای یکپارچه‌سازی مداوم)، اجازه می‌دهد چندین دولوپر به یک مخزن (Repository) مشترک دسترسی داشته باشند و تغییراتی که می‌خواهند را روی سورس‌کد قرارگرفته در آن اعمال کنند.
بعد از وقوع تغییرات، تست‌های خودکاری اجرا خواهند شد تا از درستی کدها قبل از یکپارچه‌سازی نهایی اطمینان حاصل شود.
ادغام و تست کدها، خیال تیم‌های توسعه را از بابت کیفیت و البته قابل پیش‌بینی بودن کدها، به‌محض پیاده‌سازی، راحت می‌کنند.
۵. پیاده‌سازی
Continuous Development یا CD (به معنای توسعۀ مداوم)، امکان افزودن برنامه‌ریزی‌شدۀ قابلیت‌های جدید به محصول، مطابق یک اصول مشخص را فراهم میکند.
ضمناً، برنامه‌نویس‌ها می‌توانند به‌جای اینکه همه‌چیز را به‌صورت یکجا ارائه کنند، تکه‌کدهای جدید را آهسته‌آهسته به محصول بیفزایند؛ به این ترتیب، سرعت، بهره‌وری و البته پایداری تیم‌های مسئول توسعۀ نرم‌افزار، به میزان چشمگیری بیشتر خواهد شد.
۶. اجرا
در این فاز، عرضۀ خروجی کار به مشتری نهایی مدیریت می‌شود. فاز مذکور شامل اقدامات مربوط به طراحی، پیاده‌سازی، پیکربندی، اجرا و نگهداری از تمام زیرساخت‌های IT لازم می‌شود. مجموعه اقداماتی که برای پشتیبانی از خدمات و سرویس‌رسانی یک ارگان ضروری هستند.
۷. رصد
تمام مشکلاتی که روی آپتایم، سرعت و عملکرد محصول تأثیر منفی می‌گذارند، باید بلافاصله شناسایی و برطرف شوند.
در دواپس، تغییرات لازم اتوماتیک به اطلاع تیم‌های مسئول می‌رسند؛ همچنین، تغییراتی که با ریسک سنگین همراهند و احتمال شکست‌های کلی هم به‌صورت جداگانه اعلام خواهد شد تا امکان برقرار نگه داشتن خدمات بالا برود.
| پیشنهاد خواندنی: نود جی اس (Node.js) چیست؟ |
۸. دریافت مداوم بازخورد
تیم‌های دواپس باید هر خروجی را به دقت ارزیابی کنند و برای بهبود محصولات آتی، گزارش‌های کامل و جامع تنظیم کنند. با دریافت مداوم بازخورد از کاربران، بهبود عملکرد تیم‌ها و افزایش کیفیت خروجی‌های آینده راحت‌تر خواهد بود.
همان‌طور که گفتیم، نزدیک به ۲۰ سال قبل این سازوکار به وجود آمد تا جایگزین مدل‌های قدیمی توسعۀ نرم‌افزار شود؛ پس طبیعتاً، دواپس از مزایای به‌خصوصی برخوردار است و در بخش بعدی، به آن‌ها خواهیم پرداخت.
مزایای دواپس چیست؟
از بین تمام مزیت‌هایی که با بهره‌گیری از این ساختار حاصل می‌شوند، مواردی که در ادامه می‌خوانید جزو برجسته‌ترین‌ها هستند.
افزایش سرعت در جنبه‌های مختلف
تیم‌هایی که سراغ DevOps می‌روند، آپدیت‌ها را در بازه‌های زمانی کوتاه‌تر و با کیفیت و پایداری بیشتر ارائه می‌کنند.
همکاری مؤثرتر
بالاتر که به سؤال devops چیست پاسخ می‌دادیم، گفتیم که ذات این سازوکار به‌گونه‌ای است که همکاری کارآمد بین تیم‌های مختلف دخیل در ساخت و پیاده‌سازی یک نرم‌افزار را تسهیل میکند.
پیاده‌سازی سریع
با کاهش بازۀ زمانی بین انتشار آپدیت‌های جدید و افزایش سرعت، امکان بهینه‌سازی محصولات با سرعت خیلی بیشتری فراهم می‌شود.
| پیشنهاد خواندنی: آموزش کار با دستور Resolve-DnsName در پاورشل |
بالا رفتن کیفیت
CI و CD که بالاتر راجع‌به آن‌ها صحبت کردیم، از ایمنی و کاربردی بودن تغییرات اطمینان حاصل می‌کنند؛ به این ترتیب، کیفیت خروجی نهایی افزایش می‌یابد.
افزایش امنیت
ویژگی‌های مثل یکپارچه‌سازی مداوم یا همان CI، باعث می‌شوند در هر قدمی که پشت‌سر گذاشته می‌شود، مشکلات امنیتی بیشتر و ریزتری از بین بروند.
مقیاس‌پذیری سریع‌تر
خودکارسازی فرایندهای مختلف در مدیریت امور مرتبط با توسعه، به افزایش سرعت مقیاس‌پذیری و همچنین بالا رفتن بهره‌وری منجر می‌شود.
افزایش رضایت شغلی
دواپس بار رسیدگی به امور تکراری و حوصله‌سربر را با اتوماسیون از دوش نیروی کار برمی‌دارد؛ به این ترتیب، متخصصان می‌توانند وقت خود را صرف امور مهم‌تری کنند که برای کسب‌وکار ارزش‌آفرین هستند؛ این یعنی رضایت آن‌ها از شغلی که دارند بیشتر خواهد شد.
| پیشنهاد خواندنی: OpenWrt چیست؟ کاربردها، مزایا و چالش‌ها |
اما آیا همه‌چیز گل‌وبلبل است؟ راستش را بخواهید، خیر!
آیا استفاده از دواپس چالشی هم برای کسب‌وکارها دارد؟
آدمیزاد بندۀ عادت است! اگر تا الان از مدل‌های سنتی پیروی می‌کردید، قانع کردن متخصصان شاغل در مجموعه برای پذیرش ساختار DevOps می‌تواند کار خیلی سختی باشد. کاملاً طبیعی است اگر مقاومت زیادی را از جانب افراد دخیل در جوانب مختلف توسعۀ نرم‌افزار ببینید.
مشکل بعدی اینکه بعضی‌ها فکر می‌کنند اتخاذ رویکرد دواپس در استفاده از ابزارهای جدید خلاصه می‌شود! ولی شما که پاسخ پرسش دواپس چیست را خیلی خوب می‌دانید، مستحضر هستید که این رویکرد ترکیبی است از آدم‌ها، ابزارها و البته فرهنگی که همکاری حداکثری و بهینه را تسهیل خواهد کرد.
تمام کسانی که در تیم‌های دواپس حضور دارند، باید درک خوبی از جریان ارزش به دست بیاورند و نقش خود در هرکدام از بخش‌های ایده‌پردازی، توسعه و فراهم آوردن بهترین تجربۀ کاربری برای مشتریان بدانند.
برای پیاده‌سازی موفق این ساختار، باید مدل قبلی را در هم بشکنید تا شرایط برای همکاری حداکثری طی چرخۀ عمر محصول ایجاد شود.
توجه داشته باشید که علی‌رغم افزایش سرعت امور و به وجود آمدن فضا برای نوآوری، رفتن سراغ این ساختار یعنی افزایش کارهای اجرایی که می‌تواند چالش‌های جدی به وجود بیاورد. برای اینکه کار خودتان و البته اعضای تیم‌ها را راحت کنید، ابتدا باید زیرساخت مستحکمی برای اتوماسیون، مدیریت پیکربندی و عرضۀ مداوم یا همان CD در مجموعۀ خود بسازید.
نکتۀ خیلی مهم: تمرکز و اتکای بیش از حد به ابزارها، باعث می‌شود تیم‌ها زیربنای اصلی سازوکار مورد بحث را فراموش کنند! هدف اصلی، رسیدن به یک ساختار تیمی و گروهی است.
بنابراین، اگر قبل از هر کاری این ساختار محقق نشود، تعریف فرایندها و تیم‌سازی هم راه به جایی نخواهند برد.
اگر موافق باشید، بخش بعدی را به بررسی ابزارهای دواپس اختصاص دهیم.
| پیشنهاد خواندنی: رایانش مرزی (Edge Computing) چیست؟ |
نگاهی به ابزارهای DevOps
در اصل، با جعبه‌ابزاری طرفیم که هریک از ابزارهای قرارگرفته در آن، برای مراحل مختلف ساخت نرم‌افزار با رویکرد دواپس کاربرد دارند.
قاعدتاً، اجرای موفق رویکرد DevOps نیازمند ابزارهای به‌خصوصی است که در یکپارچه‌سازی گردش کارها و خودکارسازی تمام چرخۀ آن کاربرد دارند.
این ابزارها در دسته‌بندی‌های زیر قرار می‌گیرند:
ابزارهای مدیریت پروژه
شاید اصلی‌ترین ابزار مورد نیاز برای بهره‌گیری از ساختار مورد بحث، همین ابزارهای مدیریت پروژه باشند. ابزارهایی مثل جیرا، ترلو و… که همکاری بین افراد و تیم‌ها را ممکن می‌کنند.
در این ابزارها برای هر فرد وظیفه‌ای مشخص می‌شود که حاصل قسمت کردن کار نهایی به مراحل کوچک‌تر است. مدیران می‌توانند نحوۀ پیشبرد امور را به دقت زیر نظر ببرند و در حین کار، با افراد به‌صورت مؤثر تعامل داشته باشند.
مخازن اشتراک سورس کد
بالاتر اشارۀ مختصری به Git داشتیم. این دسته از ابزارها، امکان همکاری چندین دولوپر روی یک سورس کد واحد را به وجود می‌آورند.
این مخازن باید با CI و CD و البته ابزارهای تست و ایمنی یکپارچه شوند؛ به این ترتیب، وقتی کدی به مخزن اضافه می‌شود، به‌صورت خودکار راهی مراحل آتی خواهد شد.
ابزارهای CI و CD
این دسته ابزارها در خودکارسازی بررسی کدها، ساخت، توسعه و پیاده‌سازی نرم‌افزارها کاربرد دارند. از جملۀ معروف‌ترین ابزارهای این دسته می‌توانیم به Jenkins اشاره کنیم که اتفاقاً متن‌باز است.
ابزارهای مدیریت پیکربندی
ابزارهای مذکور امکان پیکربندی زیرساخت‌های کامل برای منظورهای مختلف، به راحت‌ترین شکل ممکن را فراهم می‌کنند.
ابزارهای مانیتورینگ
تیم‌های دواپس با این ابزارها می‌توانند مشکلات سیستم را شناسایی و برطرف کنند. ابزارهایی مثل Datadog و Nagios (هر دو متن‌باز)، داده‌ها را به‌صورت لحظه‌ای جمع‌آوری و آنالیز می‌کنند؛ بنابراین، درک اینکه هر تغییری چه تأثیری روی عملکرد اپلیکیشن دارد، راحت‌تر خواهد شد.
اگر دوست دارید بدانید چطور می‌توان از این ساختار در شرکت خودتان استفاده کنید، در آخرین بخش مقاله هم همراه ما بمانید.
| پیشنهاد خواندنی: مانیتورینگ سایت چیست؟ (+ معرفی هاست ترکر و چند ابزار کاربردی برای مانیتورینگ) |
نحوه استفاده از DevOps
شاید لازم باشد همۀ تیم‌ها، ابزارها و فرایندهایی که تا به امروز از آن‌ها استفاده می‌کردید را از دور خارج کنید!
پس قبل از شروع کار، اول از همه، تمام جوانب را با دقت ارزیابی کنید. باید زیرساخت لازم را برای ساخت، اجرا و مدیریت محصولات و خدمات، بدون وابستگی شدید به کمک خارجی، برای تیم‌های حاضر در ساختار دواپس به وجود آورید.
اجازه دهید در ۳ بخش به اصلی‌ترین لازمه‌های بهره‌مندی از DevOps بپردازیم.
ایجاد فرهنگ DevOps
منظور از چنین فرهنگی، آماده‌سازی تمام کارکنان برای پذیرفتن شکل جدیدی از پیشبرد امور است؛ شکل جدیدی که می‌دانیم دواپس نام دارد و شامل همکاری‌های بزرگ‌تر و گسترده‌تری می‌شود.
فرهنگی که راجع‌به آن صحبت می‌کنیم، باید بتواند هماهنگی خوبی بین افراد، فرایندها و ابزارها به وجود بیاورد.
آموزش و یادگیری مداوم
آن مجموعه‌هایی که توانسته‌اند از این سازوکار نهایت بهره را ببرند، فضاهایی هستند که برای کسب تجربه حین کار و البته ریسک‌پذیری به مقدار معقول، ارج قائلند. مسئولان این مجموعه‌ها، تفکر خارج از چارچوب را نرمال می‌دانند و با آغوشی باز، شکست را به‌عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از مسیر یادگیری و بهبود وضعیت، می‌پذیرند.
| پیشنهاد خواندنی: تکنولوژی مجازی سازی چیست و چه انواعی دارد؟ |
دخیل کردن تکنیک‌های Agile در تمام جنبه‌ها
در طول مقاله توضیح دادیم که منظور از استراتژی چابک یا Agile چیست. در دنیای نرم‌افزارها، این متودولوژی محبوبیت بالایی دارد؛ چون انعطاف‌پذیری بالایی برای تیم‌ها به ارمغان می‌آورد و سازماندهی به بهترین شکل را ممکن میکند. ضمناً، این رویکرد، پاسخدهی سریع به هرگونه تغییر احتمالی را راحت‌تر میکند.
شمایی که می‌دانید معنای دواپس چیست، از این مسئله آگاهید که منظور تغییری بنیادین، به سمت همکاری بیشتر بین سازندگان نرم‌افزارها و آن‌هایی است که این نرم‌افزارها را پیاده‌سازی و از آن‌ها نگهداری می‌کنند.
در نهایت، وقتی ساختار DevOps با استراتژی Agile ترکیب می‌شود، شاهد افزایش بهره‌وری و البته کیفیت خروجی خواهیم بود.
برویم که برسیم به جمع‌بندی مقاله.
دواپس: رویکردی مبتنی‌بر همکاری و درک متقابل!
اگر مقاله را کامل خوانده باشید، خیلی خوب می‌دانید منظور از عبارت دواپس چیست. مدل جدیدی از پیشبرد امور در زمینۀ ساخت و توسعۀ نرم‌افزار که نیازمند همکاری تنگاتنگ بین توسعه‌دهندگان و تیم‌های اجرایی IT است.
ساختار مذکور نیازمند ابزارهای به‌خصوصی است که دسته‌بندی‌های کلی آن‌ها را بررسی کردیم؛ همچنین، دربارۀ مزایایی که به‌لطف آن‌ها حاصل می‌شوند هم حرف زدیم و گفتیم چالش‌هایی هم وجود دارند که ممکن است هنگام اتخاذ این رویکرد با آن‌ها مواجه شوید.
به‌طور کلی، سعی کردیم جوانب مختلف این مفهوم را کندوکاو کنیم تا پاسخ تمام سؤالات و ابهامات احتمالی شما در این رابطه را بدهیم. اگر همچنان پرسشی در این رابطه دارید، قسمت کامنت‌ها منتظر شما است.
دیدگاه ها
اولین نفری باشید که دیدگاه خود را ثبت می کنید