با اصطلاحات حوزه سرور و هاستینگ غریبه نباشید!

ممکن است هنگام خرید هاست و سرور با اصطلاحات عجیب‌غریبی مثل پهنای باند و SSL و … مواجه شوید که معنی آن‌ها را ندانید و همین باعث شود در انتخاب سرویس مناسب دچار تردید شوید یا حتی تصمیم اشتباهی بگیرید. 

برای اینکه چنین اتفاقی نیفتد، در این مقاله مهم‌ترین اصطلاحات حوزه سرور  و هاستینگ را به زبانی ساده و مثال‌های کاربردی مرور می‌کنیم تا بتوانید با نگاه باز و فنی‌تری، بهترین سرویس را برای سایت خود انتخاب کنید. 

اصطلاحات فنی رایج در سرورها و هاستینگ

در حوزه سرور و هاستینگ، واژه‌ها و اصطلاحاتی داریم که هرکدام نقش کلیدی در عملکرد سرور دارند و شناخت آن‌ها برای درک بهتر عملکرد سایت‌ و سرور ضروری است. بیایید این اصطلاحات فنی را یکی‌یکی باز کنیم و ببینیم هر کدام چه نقشی در پشت‌صحنه وب ایفا می‌کنند. 

۱. CPU (سی‌پی‌یو)

پردازنده یا همان CPU سرور، یکی از مهم‌ترین اجزای سخت‌افزاری هر کامپیوتر (از جمله سرورها) است. اصلی‌ترین وظیفه CPU دریافت داده‌ها و اطلاعات و اجرای دستورات است.

این قطعه کوچک، برای انجام این کار، داده‌ها را از حافظه می‌گیرد، آن‌ها را پردازش و رمزگشایی می‌کند و در نهایت با کمک سایر اجزای کامپیوتر، دستورات را اجرا می‌کند.
اگر دقت کنید، عملکرد CPU تا حد زیادی شبیه عملکرد مغز انسان است: اطلاعات را دریافت، حافظه را بازخوانی و تصمیم‌گیری می‌کند. برای همین به آن مغز سیستم هم گفته می‌شود. 

برای مطالعه بیشتر درباره CPU به مقاله «CPU چیست؟ با مغز متفکر سیستم آشنا شوید» مراجعه کنید. 

۲. RAM

RAM یا حافظه موقت سرور، یک قطعه فیزیکی کوچک در سرور است که داده‌ها و برنامه‌هایی را که در حال اجرا هستند، به‌صورت موقت نگه می‌دارد تا CPU بتواند سریع به آن‌ها دسترسی پیدا کند. 

وظیفه اصلی RAM این است که سرعت پردازش را بالا ببرد و از کند شدن سرور هنگام اجرای همزمان برنامه‌ها یا پردازش داده‌های زیاد و سنگین جلوگیری کند. 

هرچه حجم و سرعت RAM بالاتر باشد، سرور می‌تواند تعداد بیشتری عملیات و کاربران هم‌زمان را بدون داون شدن سرور و کاهش سرعت مدیریت کند.

توضیحات بیشتر را در مقاله «رم سرور چیست؟ آیا با رم کامپیوتر و لپتاپ یکسان است» بخوانید. 

۳. دیسک ذخیره‌سازی (Storage/Disk)

دیسک یا فضای ذخیره‌سازی قطعه‌ای است که اطلاعات و داده‌های سرور را به‌صورت بلندمدت ذخیره و نگه‌داری می‌کند. وظیفه این قطعه در سرور این است که داده‌ها، برنامه‌ها و فایل‌های سرور را ذخیره کند تا حتی پس از خاموش یا داون شدن سرور، اطلاعات روی این حافظه باقی بمانند. 

 دیسک‌ها معمولاً به دو نوع تقسیم می‌شوند:

•  HDD (هارد دیسک): از دیسک‌های چرخان پوشیده شده با مواد مغناطیسی برای ذخیره و بازیابی داده‌ها استفاده می‌کند.
•  SSD (درایو حالت جامد): از حافظه فلش یا همان حافظه دائمی الکترونیکی برای ذخیره‌سازی اطلاعات استفاده می‌کند که برخلاف HDD قطعه متحرکی ندارد. برای مطالعه بیشتر به مقاله «SSD چیست و چه تفاوتی با NVMe دارد» مراجعه کنید. 

 SSD تکنولوژی جدیدتری است که سرعت بالاتر و کارایی بهتری در مقایسه با HDD دارد و معمولاً کمتر خراب می‌شود. براساس آماری که Plesk منتشر کرده است، در یک دوره ۳ تا ۵ ساله، به‌طور میانگین از هر ۱۰۰ هارد HDD حدود ۳.۵ عدد خراب می‌شوند، ولی از هر ۱۰۰ SSD فقط ۰.۵ تا خراب می‌شود. پس می‌توان نتیجه گرفت SSD بیشتر عمر می‌کند. 

۴. پهنای باند (Bandwidth)

منظور از پهنای باند، بیشترین مقدار داده‌ای  است که سرور می‌تواند در یک بازه زمانی مشخص، ارسال یا دریافت کند.

هر چه پهنای باند سرور بیشتر باشد، یعنی سرور می‌تواند تعداد بیشتری کاربر یا عملیات هم‌زمان را بدون کاهش سرعت مدیریت کند و تجربه بهتری برای کاربران فراهم کند.

برای مطالعه بیشتر می‌توانید به مقاله «پهنای باند چیست» مراجعه کنید. 

۵. Uptime (آپتایم) 

آپتایم سرور به مدت زمانی گفته می‌شود که سرور بدون قطعی یا خاموشی، فعال و در دسترس بوده است. هرچه آپتایم بیشتر باشد، یعنی سرور پایدارتر است و کاربران می‌توانند بدون مشکل به سرویس‌ها و اطلاعات موجود روی سایت و اپلیکیشن شما دسترسی داشته باشند.

برای مثال، آپتایم ۹۹٪ به این معناست که سرور در طول روز حدود ۱۴ دقیقه و ۲۴ ثانیه ممکن است قطع شود. سرورهایی که پایداری بیشتری دارند، معمولاً آپتایم ۹۹.۹٪ را تضمین می‌کنند؛ یعنی حداکثر ۱ دقیقه و ۲۶ ثانیه قطعی در روز. بنابراین، آپتایم معیار مهمی برای اطمینان از قابلیت اطمینان و کیفیت سرویس‌دهی سرور است.

۶. IP Address (آدرس آی پی)

آدرس آی پی، مثل کدپستی خانه شما در دنیای اینترنت است! یک شماره منحصربه‌فرد (مثلاً ۱۹۲.۱۶۸.۱.۱) که به دستگاه شما داده می‌شود تا در شبکه شناسایی شود. در واقع، آی‌پی‌ها شناسه‌های منحصربه‌فردی هستند که باعث می‌شوند اطلاعات به مقصد صحیح برسند؛ چه در شبکه اینترنت، چه در شبکه محلی.

۷. IPv4 و IPv6

IPv4 و IPv6 که در سرورهای ابری نشانی از آن‌ها می‌بینید،‌ از انواع آدرس آی‌پی هستند. 

• IPv4 نسخه اولی آدرس آی پی است که از اوایل دهه ۱۹۸۰ وارد دنیای اینترنت شد و سال‌هاست پایۀ اصلی ارتباطات بوده است. آدرس آی پی نسخه ۴ از چهار بخش عددی تشکیل می‌شود که با نقطه جدا شده‌اند، مثل: ۱۹۲.۱۶۸.۱.۱. 
•  IPv6 نسخه جدیدتری است که در پاسخ به محدودیت IPv4 روی کار  آمد . تعداد آدرس‌های IPv6 آنقدر زیاد است که عملاً بی‌نهایت به نظر می‌رسد. به لحاظ ظاهری نیز با ورژن ۴ تفاوت دارد و ترکیبی از اعداد و حروف است که با دونقطه جدا می‌شوند. برای نمونه به این آدرس IPv6 توجه کنید: ۲۰۰۱:0db8:85a3:8a2e:0370:7334.

کل فضای IPv4 حدود ۴ میلیارد آدرس منحصربه‌فرد دارد. شاید زیاد به نظر برسد، ولی براساس منابع، در حال حاضر بیش از ۵.۵ میلیارد نفر در دنیا کاربر اینترنت هستند. بنابراین، با انفجار اینترنت و دستگاه‌هایی مثل گوشی‌ موبایل، لپ‌تاپ‌ها و حتی یخچال‌های هوشمند این تعداد دیگر کافی نبود.

۸. مرکز داده (Datacenter)

سرورها و سایر تجهیزات شبکه در محلی به نام دیتاسنتر یا مرکز داده نگهداری می‌شوند. در دیتاسنترها، زیرساخت‌ها و شرایط مناسب برای نگهداری از سرورها مثل برق مطمئن، سیستم‌ خنک‌کننده، سیستم‌های پیشرفته امنیتی و… فراهم شده تا سرورها بتوانند بدون مشکل و با پایداری بیشتر به فعالیت‌شان ادامه بدهند.

اصولاً دیتاسنترهای خارجی (مثل دیتاسنتر هتزنر آلمان، OVH و…) پیشرفته‌تر از دیتاسنترهای داخلی هستند و زیرساخت‌های بهتری برای نگهداری سرورها دارند.

۹. Backup (نسخه پشتیبان)

نسخه پشتیبان یا بکاپ یعنی یک کپی از فایل‌ها و داده‌های سرور یا هاست است که روی یک محل جداگانه نگهداری می‌شود تا اگر اتفاقی برای داده اصلی افتاد، بتوان آن را برگرداند. 

دلیلش هم روشن است: همیشه خطرهایی مثل خرابی سخت‌افزار، اشتباه‌های انسانی، حملات سایبری یا حتی بلایای طبیعی وجود دارد. بکاپ کمک می‌کند حتی در چنین شرایطی هم اطلاعات از دست نرود و دوباره قابل استفاده باشد. 

۱۰. Load Balancer

لود بالانسر (Load Balancer) ابزاری است که ترافیک کاربران را بین چند سرور تقسیم می‌کند تا هیچ سروری بیش از حد شلوغ نشود. 

نقش آن در سرور این است که درخواست‌ها را به صورت عادلانه بین سرورها پخش کند، سرعت پاسخ‌دهی را بالا ببرد و احتمال قطعی سیستم را کاهش دهد. به عبارت ساده، لود بالانسر باعث می‌شود سرورها همیشه روان و سریع کار کنند و تجربه کاربران بهبود یابد.

۱۱. Firewall

فایروال (Firewall) یک سیستم امنیتی است که ترافیک ورودی و خروجی شبکه یا سرور را بررسی می‌کند و بر اساس قوانین از پیش تعیین‌شده، اجازه عبور یا مسدود کردن آن را می‌دهد.

وظیفه فایروال، محافظت از سرورها و شبکه در برابر حملات، دسترسی‌های غیرمجاز و بدافزارهاست. به زبان ساده، فایروال مثل یک نگهبان جلوی شبکه می‌ایستد و رفت‌وآمد داده‌ها را کنترل می‌کند. 

فایروال می‌تواند نرم‌افزاری، سخت‌افزاری یا ترکیبی از هر دو باشد. جالب است بدانید اصطلاحات شبکه «فایروال» از دنیای ساخت‌وساز گرفته شده؛ همان دیوارهایی که می‌سازند تا آتش از یک بخش ساختمان به بخش دیگر سرایت نکند. 

۱۲. cPanel

سی‌پنل (cPanel) یک پنل مدیریتی با رابط گرافیکی ساده است که به کاربران اجازه می‌دهد بدون نیاز به دانش فنی زیاد، هاست و سایت خود را مدیریت کنند. با سی‌پنل می‌توانید فایل‌ها، پایگاه‌های داده، ایمیل‌ها، دامنه‌ها و تنظیمات امنیتی هاست را به‌راحتی کنترل کنید. دایرکت ادمین و پلسک هم دو نمونه کنترل‌پنل محبوب دیگر هستند.

۱۳. VPS (سرور مجازی خصوصی)

VPS نوعی سرور است که از یک سرور فیزیکی بزرگ با استفاده از فناوری مجازی‌سازی به چند سرور مجزا تقسیم می‌شود. هر VPS مثل یک سرور مستقل عمل می‌کند و منابع مشخصی (رم، پردازنده، فضای ذخیره‌سازی) دارد، اما هزینه آن کمتر از داشتن یک سرور اختصاصی است.

به زبان ساده‌تر، VPS قدرت و امکانات یک سرور اختصاصی را با هزینه کمتر و به‌صورت مجازی ارائه می‌دهد و کاربران می‌توانند سایت‌ها و برنامه‌های خود را به‌طور خصوصی روی آن اجرا کنند.

۱۴. OS (سیستم عامل)

سیستم عامل سرور وظیفه مدیریت منابع سخت‌افزاری و نرم‌افزاری سرور را بر عهده دارد تا سرویس‌های شبکه‌ای مانند وب‌سایت، ایمیل، دیتابیس و… به شکل پایدار و امن ارائه شوند. این سیستم‌ها معمولاً پایداری و امنیت بالایی دارند، قادر به مدیریت همزمان چند کاربر و سرویس هستند و امکاناتی برای کنترل پردازنده، حافظه، فضای ذخیره‌سازی و شبکه ارائه می‌دهند. ویندوز و لینوکس معروف‌ترین سیستم‌عامل‌های سرور هستند.

۱۵. گواهینامه SSL

گواهینامه SSL (Secure Sockets Layer) یک نوع گواهی امنیتی برای وب‌سایت‌هاست که ارتباط بین مرورگر کاربر و سرور وب‌سایت را رمزگذاری می‌کند. به بیان ساده، وقتی سایت SSL داشته باشد، اطلاعاتی مثل رمز عبور، شماره کارت بانکی یا داده‌های شخصی که بین کاربر و سایت منتقل می‌شود، امن و غیرقابل دسترس برای هکرها باقی می‌ماند.

۱۶. Virtualization (مجازی‌سازی)

مجازی‌سازی (Virtualization) به فرآیندی گفته می‌شود که یک یا چند سیستم عامل یا منابع سخت‌افزاری روی یک سرور فیزیکی به شکل مجازی اجرا می‌شوند؛ طوری که هر کدام مثل یک سرور یا کامپیوتر جدا عمل می‌کنند.

به بیان ساده، با مجازی‌سازی می‌توانید چند سیستم عامل، برنامه یا سرور مستقل را روی یک سخت‌افزار واحد (مثل سرور) داشته باشید، بدون اینکه با هم تداخل پیدا کنند یا عملکرد یک سرور،‌ روی دیگری تاثیر بگذارد.

۱۷. ترافیک 

ترافیک سرور به میزان داده‌ای گفته می‌شود که بین سرور و کاربران یا سایر سرورها منتقل می‌شود. به عبارت دیگر، هر بار که کسی وارد وب‌سایت می‌شود و صفحات، تصاویر، ویدئوها یا فایل‌ها را مشاهده یا دانلود می‌کند، این داده‌ها جزو ترافیک سرور محسوب می‌شوند.

ترافیک سرور معمولاً بر حسب گیگابایت یا ترابایت در ماه اندازه‌گیری می‌شود و اهمیت آن در این است که سرور باید ظرفیت کافی برای پاسخگویی به کاربران داشته باشد؛ در غیر این صورت ممکن است سایت کند شود یا از دسترس خارج گردد.

ترافیک به امنیت آن هم مربوط است؛ چون ورود ناگهانی حجم زیادی از ترافیک غیرعادی می‌تواند نشانه یک حمله سایبری باشد. 

۱۸. وب‌سرور

وب‌سرور به نرم‌افزاری گفته می‌شود که درخواست‌های کاربران را از طریق مرورگر دریافت کرده و صفحات وب یا فایل‌های درخواستی را به آن‌ها ارسال می‌کند. در واقع، وب‌سرور همان واسطه‌ای است که بین اینترنت و محتوای وب‌سایت قرار دارد و امکان دسترسی کاربران به سایت را فراهم می‌کند.

لایت‌اسپید، انجین‌ ایکس، آپاچی و… از معروف‌ترین وب‌سرورهایی هستند که اسم آن‌ها به گوش‌تان زیاد خورده است.

۱۹. پورت سرور 

پورت سرور به شماره‌ای گفته می‌شود که به سرور کمک می‌کند تا نوع خاصی از ارتباط یا سرویس را شناسایی کند. وقتی یک سرور درخواست‌های زیادی از کاربران دریافت می‌کند، پورت‌ها مشخص می‌کنند هر درخواست مربوط به چه سرویس یا برنامه‌ای است.

• پورت ۸۰: برای ارتباط وب‌سایت‌های HTTP
• پورت ۴۴۳: برای ارتباط امن وب‌سایت‌ها با HTTPS
• پورت ۲۲: برای اتصال امن با SSH

به کمک پورت‌ها، سرور می‌تواند همزمان چند سرویس مختلف را روی یک آدرس IP مدیریت کند و هر درخواست را به برنامه مربوطه هدایت نماید.

حالا کنترل دست شماست: همه اصطلاحات شبکه را می‌شناسید!

حالا همۀ اصطلاحات حوزه سرور را می‌شناسید و می‌دانید هر کدام چه کار می‌کنند. اگر اصطلاحی در حوزه سرور و هاستینگ به گوش‌تان خورده است که در این لیست نبود، حتماً برایمان بنویسید تا لیست‌مان را به کمک شما تکمیل کنیم.