مرکز داده یا دیتاسنتر چیست؟

اگر یادتان باشد، قبلاً که در مقالات مختلف درباره هاست و سرور صحبت کردیم، اشاره‌ای هم به دیتاسنتر داشتیم و گفتیم که دیتاسنتر محلی است که سرورها در آن نگهداری می‌شوند.

حالا می‌خواهیم از نزدیک با این مرکز آشنا شویم و تمام جزئیاتی که باید درباره این مرکز بدانید را با شما در میان بگذاریم.

اگر آماده‌اید، با مهم‌ترین سوال شروع کنیم: دیتاسنتر چیست؟

دیتاسنتر دقیقاً چیست؟ (تعریفی ساده و کوتاه)

دیتاسنتر، یک اتاق، ساختمان یا تأسیساتی است که زیرساخت‌های لازم را برای ساخت، اجرا و ارائه اطلاعات روی اینترنت و ذخیره‌سازی و مدیریت داده‌های مرتبط با آن‌ها در خود جای می‌دهد.

به زبان ساده‌تر، دیتاسنتر یا مرکز داده فضا و بنایی است که سرورها و تجهیزات مربوط به آن‌ها در آن نگهداری می‌شود. مثل کتابخانه‌ای که کلی کتاب با نظم و ترتیب در قفسه‌ها نگهداری می‌شوند! حالا سرور چیست؟

سرورها دستگاه‌های خیلی بزرگ، با سخت‌افزارهای بسیار قوی و شبیه کِیس کامپیوتر هستند که برای میزبانی از سایت‌ها و ذخیره و پردازش اطلاعات از آن استفاده می‌شود. در مقاله سرور چیست، مفصل راجع‌به سرورها صحبت کرده‌ایم که پیشنهاد می‌کنیم حتماً آن را مطالعه کنید.

دیتاسنترها به مزرعه سرور نیز معروف هستند و جالب است بدانید این مراکز از زمان ظهور رایانه‌ها وجود داشته‌اند؛ اما رفته‌رفته شکل و نحوه کار آن‌ها تغییر کرد و زیرساخت‌ها از سرورهای فیزیکی و سنتی به شبکه‌های مجازی تغییر کرد.

در گذشته از دیتاسنتر به‌صورت محلی و در فضای فیزیکی استفاده می‌کردیم و تجیزات فیزیکی این مراکز شامل سرورها، درایوهای ذخیره‌سازی، تجهیزات امنیتی و شبکه بودند؛ اما با رشد و گسترش اینترنت و افزایش نیاز به پردازش داده‌ها، دیتاسنترهای مدرن‌تری با زیرساخت مجازی در محیط‌های ابری به وجود آمدند.

این دیتاسنترهای جدید که در محیط‌های ابری قرار دارند، بسیار پیشرفته‌تر از دیتاسنترهای قدیمی و فیزیکی هستند. در ادامه مقاله بیشتر دربارهٔ دیتاسنتر‌ها در محیط ابری صحبت می‌کنیم.

اما بیایید ببینیم دیتاسنترها چطور کار می‌کنند.

🧩 پیشنهاد خواندنی: رایانش ابری چیست؟ راهنمای ساده Cloud Computing

دیتاسنترها چطور کار می‌کنند؟

همانطور که گفتیم دیتاسنتر یا مرکز داده، مکان‌هایی برای جمع‌آوری، ذخیره‌سازی، پردازش و توزیع داده‌ها هستند. در این مراکز، سرورهای فیزیکی یا مجازی از طریق شبکه و تجهیزات ارتباطی به‌صورت داخلی و خارجی برای ذخیره، انتقال و دسترسی به اطلاعات و داده‌های به هم متصل می‌شوند.

هر سرور شامل یک‌سری سخت‌افزار مثل پردازنده، فضای ذخیره‌سازی و حافظه است؛ دقیقاً شبیه به یک کامپیوتر شخصی، اما قوی‌تر.

در این ساختمان تجهیزات امنیتی متعددی برای تامین امنیت و حفاظت از سرورها قرار گرفته‌ است و از نرم‌افزارهای خاصی برای کلاسترینگ یا خوشه‌بندی سرورها و توزیع حجم کاری بین آن‌ها استفاده می‌شود.

برخلاف هاست که برای اشتراک‌گذاری محتوا با مخاطب‌ها و امکان دسترسی به وب‌سایت استفاده می‌شود، دیتاسنترها به کسب‌وکارها امکان پردازش و مدیریت حجم بالای اطلاعات و داده و ترافیک را با تجهیزات پیشرفته‌ می‌دهند. برای آشنایی بیشتر با هاست می‌توانید مقاله هاست چیست را مطالعه کنید.

بعضی دیتاسنترها اشتراکی هستند؛ یعنی تمام زیرساخت‌های یک مرکز داده به ۲، ۱۰، ۱۰۰۰ کسب‌وکار یا بیشتر اختصاص داده می‌شود. برخی دیتاسنترها هم اختصاصی هستند؛ یعنی کل قدرت محاسباتی و زیرساخت‌های دیتاسنتر صرفاً در اختیار یک سازمان قرار می‌گیرد.

چرا دیتاسنتر برای کسب‌وکارها انقدر مهم است؟

زمانی که کسب‌وکار بزرگی دارید، دیگر نباید انتظار داشته باشید با چند کامپیوتر خانگی کارها پیش بروند! هرچه کسب‌وکار بزرگ‌تر می‌شود، اطلاعات آن بیشتر می‌شود و پردازش و نگهداری این اطلاعات سخت‌تر و پیچیده‌تر. خوشبختانه دیتاسنترها اینجا هستند تا این دشواری را برای ما از بین‌ ببرند.

مثلاً بیزینس‌های بزرگی مثل آمازون، گوگل و… به چندین دیتاسنتر برای نیاز دارند؛ درصورتی‌ که بیزینس‌های کوچک‌تر می‌تواند به‌صورت اشتراکی از زیرساخت‌های یک مرکز داده استفاده کنند.

اطلاعات قلب سازمان‌ها هستند؛ به همین دلیل حفظ امنیت این اطلاعات بسیار مهم است. در اینجا برخی از بخش‌های سازمان که احتیاج به استفاده از دیتاسنتر دارند را مرور می‌کنیم:

• اجرای برنامه‌های کاربردی وب
• مدیریت برنامه‌های داخلی
• حسابداری
• منابع انسانی
• مدیریت عملیاتی
• ارتباط با مشتریان
• فروش محصولات و…

استفاده از دیتاسنتر چه مزایایی دارد؟

علاوه‌بر  حفظ امنیت داده‌ها و ساد‌تر شدن کارها، استفاده از دیتاسنتر مزایای دیگری نیز دارد. در ادامه به چند نمونه دیگر از امتیازهای آن اشاره می‌کنیم:

•      دیتاسنتر‌ها مجهز به منبع تغذیه پشتیبان برای مدیریت قطعی برق
•       تکرار داده‌ها در چندین ماشین برای بازیابی فاجعه
•       داشتن امکانات کنترل دما برای افزایش عمر تجهیزات
•       اجرای اقدامات امنیتی برای انطباق با قوانین داده

🧩 پیشنهاد خواندنی: کانفیگ سرور چیست و به چه دردی می‌خورد؟ (به زبان ساده)

با انواع دیتاسنتر آشنا شوید

مراکز داده از نظر اندازه و محل جغرافیایی متفاوت هستند. انواع مرکز داده ممکن است شامل چند سرور در اتاقی کوچک باشد یا ساختمان‌های متعدد که در مکان‌های جغرافیایی مختلف قرار دارند.

علاوه‌براین دیتاسنترهای مدرن به سیستم‌های داخلی با زیرساخت‌های ابری مجهز هستند که در آن شبکه، برنامه‌ها و بار کاری در چندین ابر خصوصی و عمومی مجازی‌سازی‌شده است. اجازه دهید نگاه مختصری به ویژگی‌های هریک از انواع مرکز داده بیاندازیم:

• دیتاسنتر سازمانی (Enterprise data center): برخی از شرکت‌های بزرگ حوزه فناوری برای اهداف سازمان خود، نوعی مرکز داده ایجاد و از آن استفاده می‌کنند.
• مراکز داده کولوکیشن (Colocation data centers): در این روش بخشی از فضا و منابع یک مرکز داده برای ذخیره سرورها، Rackها و سایر سخت‌افزارهای محاسباتی اجاره می‌شود. مرکز کولوکیشن اغلب زیرساخت‌های امنیتی و پشتیبانی مانند خنک‌کننده و پهنای باند شبکه را تامین می‌کند.
• دیتاسنترهای خدمات مدیریت‌شده (Managed service data centers): برخی از شرکت‌ها نیازمند ارائه مستقیم خدمات شخص ثالث هستند که ذخیره‌سازی داده، پردازش و سایر خدمات را به مشتریان آن‌ها ارائه دهد.
• مراکز داده ابری (Cloud data centers): این نوع دیتاسنتر توسط شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات ابری و گاهی با خدمات مدیریت‌شده به مشتریان عرضه می‌شوند.

🧩 پیشنهاد خواندنی: تفاوت سرور مجازی و سرور اختصاصی چیست؟ کدام به درد شما می‌خورد؟

اجزای تشکیل‌دهندۀ مرکز داده

احتمالاً کنجکاو هستید بدانید یک مرکز داده از چه قسمت‌هایی تشکیل شده است. در این رابطه باید بدانید که زیرساخت‌های دیتاسنتر سازمانی شامل سه دسته کلی می‌شوند:

• Compute
• Storage
• Network

علاوه‌براین، زیرساخت‌های پشتیبانی، مانند سیستم‌های برقی هم به عملکرد موثر تجهیزات اصلی دیتاسنتر کمک می‌کند. در ادامه هر بخش را با جزئیات بیشتری بررسی می‌کنیم.

زیرساخت‌های محاسباتی

منابع محاسباتی مرکز داده شامل انواع متفاوتی از سرورها با حافظه داخلی، قدرت پردازش و سایر مشخصات متفاوت است. ما در اینجا به‌عنوان نمونه دو سرور پرکاربرد را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

سرورهای Rack

این سرور دارای طراحی مسطح و مستطیلی هستند که می‌توانید آن‌ها را در قفسه‌ کابینت‌های سرور قرار دهید. این کابینت‌ها دارای ویژگی‌های خاصی مانند درب‌های مشبک، قفسه‌های کشویی و فضایی برای سایر منابع مرکز داده مانند کابل و فن‌ها هستند.

سرور Blade

این سرور دستگاهی ماژولار است که با آن می‌توان چندین سرور را در یک منطقه کوچک‌تر روی هم قرار داد. ضخامت سرور از نظر فیزیکی کم است و معمولاً فقط حافظه، CPU، کنترلرهای شبکه یکپارچه و برخی درایوهای ذخیره‌سازی داخلی در آن قرار می‌گیرید.

شما می‌توانید چندین سرور را در یک واحد ذخیره‌سازی به نام شاسی قرار دهید. شاسی هرگونه مؤلفه اضافی را که سرورهای داخل آن نیاز دارند تسهیل می‌کند. سرورهای Blade فضای کمتری نسبت به سرورهای Rack اشغال می‌کنند، سیم‌کشی کوتاه‌تر و مصرف انرژی کمتری دارند و سرعت پردازش بالاتری ارائه می‌دهند.

🧩 پیشنهاد خواندنی: آی پی چیست؟ کاربرد انواع IP به زبان ساده

زیرساخت‌های ذخیره‌سازی

دستگاه‌های ذخیره‌سازی Block storage devices، مانند هارد دیسک‌ها و درایوهای یکپارچه، داده‌ها را در بلوک‌ها ذخیره و چندین ترابایت ظرفیت داده را فراهم می‌کنند. Storage area networks (SAN) واحدهای ذخیره‌سازی، حاوی چندین درایو داخلی هستند و به عنوان سیستم‌های ذخیره‌سازی بلوک بزرگ عمل می‌کنند.

نمونه دیگر زیرساخت‌های ذخیره‌سازی مرکز داده File storage devices هستند. این دستگاه‌ها مانند مدل قبلی می‌توانند حجم زیادی از فایل‌ها را ذخیره کنند. بنابراین برای آرشیو تصاویر و ویدئوها مناسب هستند.

زیرساخت شبکه 

دستگاه‌های دیگر شبکه مانند کابل‌ها، سوئیچ‌ها، روترها و فایروال‌ها سایر اجزای مرکز داده را به یکدیگر و به مکان کاربر نهایی متصل می‌کنند. تمام این اجزا کار انتقال داده و اتصال بی‌عیب و نقص را در سراسر سیستم فراهم می‌کنند.

زیرساخت‌های مورد نیاز برای پشتیبانی از مرکز داده

برای راه‌اندازی دیتاسنتر به زیرساخت‌هایی با پشتیبانی قوی و قابل اعتماد نیاز است. سیستم‌های برقی، منابع تغذیه بدون وقفه (UPS)، ژنراتورهای پشتیبان، تجهیزات تهویه و خنک‌کننده، سیستم‌های اطفاء حریق و سیستم‌های امنیتی ساختمان برای محافظت از تجهیزات اصلی زیرساخت دیتاسنتر لازم هستند.

علاوه بر این، در طراحی دیتاسنتر زیرساخت‌های تجزیه‌وتحلیل شبکه مرکز داده هم در نظر گرفته می‌شود. فایروال‌های مرکز داده، کنترل‌های دسترسی به داده، IPS، WAF و سیستم‌های مشابه مدرن آن‌ها، برنامه‌های کاربردی وب و حفاظت از API (WAAP) برای اطمینان از برآورده‌شدن نیازهای شبکه ضروری هستند.

بنابراین هنگام انتخاب خدمات ابری به اقدامات امنیتی مورد استفاده برای حفظ اطلاعات در بالاترین سطح امنیت توجه کنید.

🧩 پیشنهاد خواندنی: فایروال چیست؟ نحوۀ کار، مزایا و انواع Firewall

تکنولوژی ابری؛ جایگزین جدید دیتاسنترها

با گسترش اینترنت در زندگی روزمره انسان‌ها، نیاز به طراحی مدرن مراکز داده برای مدیریت بهتر اطلاعات بیشتر احساس شد.

تا پیش از این هم شرکت‌ها از دیتاسنترها برای ذخیره‌سازی داده در یک مکان مرکزی بهره می‌بردند؛ اما ظهور محاسبات ابری، خدمات مدیریت و نگهداری شرکت‌های شخص ثالث مراکز داده را یک گام به جلو برد.

دیتاسنترهای ابری تنها با چند کلیک قابل دسترسی هستند. در این دیتاسنترها شبکه‌های نرم‌افزاری تعریف‌شده (SDN) جریان ترافیک را از طریق نرم‌افزار مدیریت می‌کنند.

تمام سیستم بر حسب تقاضا توسط ارائه‌های زیرساخت، به‌عنوان سرویس (IaaS) که روی ابرهای خصوصی و عمومی میزبانی می‌شوند، چرخانده می‌شود. هنگام نیاز به برنامه جدید پلتفرم، به‌‎عنوان سرویس (PaaS) و فناوری‌های کانتینر، در دسترس هستند.

مزیت مرکز داده ابری این است که هم هزینه‌های تهیه تجهیزات سخت‌افزاری، هم هزینه نگهداری مداوم هر زیرساخت را کاهش می‌دهد.

🧩 پیشنهاد خواندنی: IIS چیست؟ آشنایی کامل با نحوه نصب وب سرور IIS

آشنایی با مهم‌ترین دیتاسنترهای ایران و اروپا

تعداد دیتاسنترها در سطح دنیا و حتی کشور ما بیشتر از آن است که بتوان توضیح مربوط به هریک را در پستی با موضوع دیتاسنتر چیست گنجاند. با این‌حال به چند نمونه از بزرگ‌ترین دیتاسنترهای اروپا و ایران اشاره می‌کنیم.

Altice Portugal

این شرکت به‌عنوان بزرگترین ارائه‌دهنده مخابرات در پرتغال و بزرگترین مراکز داده در اروپا شناخته می‌شود. خدمات ابری مرکز داده سرویس‌های end-to-end را با گزینه‌های امنیتی، ذخیره‌سازی و اتصال از طریق مجموعه SmartCloud ارائه می‌دهد.

Next Generation Data Center

دومین جایگاه لیست دیتاسنترهای اروپا، به Next Generation در نیوپورت ولز اختصاص دارد. خدمات این مرکز به شرکت‌هایی ارائه می‌شود که به فناوری ابری web-scale، ذخیره‌سازی data hall storage یا مکان‌یابی نیاز دارند. برخی از شرکت‌های بزرگ مانند BT، IBM و سایر ارائه‌دهنده‌های جهانی از خدمات این مرکز استفاده می‌کنند.

Microsoft’s Dublin Data Center

مرکز داده دوبلین مایکروسافت در Leopards Town ایرلند قرار دارد. این مرکز نیروگاه اکثر سیستم‌های محاسبات ابری جهانی مایکروسافت است.

Equinix LD5 Data Center

دیتاسنتر Equinix LD5 لندن در Slough Trading Estate، یکی از بزرگترین دیتاسنترها در سراسر اروپا است. مرکز LD5 بیش از ۴۰ حامل دارد که همگی از طریق فیبرهای کارآمد به مرکز لندن متصل می‌شوند.

شرکت Equinox در فهرست بزرگترین دیتاسنترهای اروپا قرار گرفته است و در حال حاضر به ۲۰۰ مرکز داده در ۲۲ کشور مختلف خدمات‌رسانی می‌کند. برخی از خدمات شرکت شامل مجازی‌سازی شبکه، Secure Key Management Marketplace، سرویس‌های مدیریت‌شده و خدمات پشتیبانی مشتری است.

دیتاسنترهای داخل ایران

مدت زیادی از راه‌اندازی دیتاسنترهای دولتی و خصوصی در ایران می‌گذرد و در حال حاضر در ایران مراکز داده‌ متنوعی دارد و این مراکز رو به گسترش هستند. در ادامه با برخی از دیتاسنترهای ایران آشنا می‌شویم:

• دیتاسنتر آسیاتک
• دیتاسنتر پارس آنلاین
• دیتاسنتر افرانت
• دیتاسنتر شاتل
• دیتاسنتر ایرانسل

شرکت‌های هاستینگ چه ارتباطی با دیتاسنترها دارند؟

گاهی این پرسش مطرح می‌شود که ارتباط بین شرکت‌های هاستینگ و دیتاسنتر چیست. همچنین عبارت‌هایی مانند مرکز داده، ابر، کولوکیشن و هاست ممکن است گیج‌کننده باشند یا در صنعت فناوری اطلاعات به جای یکدیگر استفاده شوند.

اگرچه معمولاً همگی این اصطلاح‌ها به زیرساخت اصلی اشاره دارند و نقش آن‌ها ذخیره داده‌ها است، اما از نظر فنی تفاوت‌های بسیاری دارند. در این پست درباره اینکه دیتاسنتر چیست و چطور کار می‌کند توضیح دادیم. اما تفاوت هاستینگ و مرکز داده چیست؟

هاستینگ سرورها و فناوری‌های لازم برای ذخیره‌سازی داده‌ها، برنامه‌ها و اطلاعات را فراهم می‌کند و واسطه شما با دیتاسنتر است. همچنین با مراقبت از زیرساخت‌ها اجازه می‌دهد سایت در تمام ساعت‌ها و روزهای سال بالا باشد.

اما سرویس‌های هاست در دیتاسنتر یا فضای ابری قرار دارند. این خدمات شامل گزینه‌های متنوعی از سرورهای اشتراکی و اختصاصی و خدماتی مانند تجارت الکترونیک، پشتیبان‌گیری، مدیریت محتوا، بازاریابی وب‌سایت، امنیت (توقف هکر)، اتصال سیستم عامل سرور، مدیریت پایگاه داده و خط فرمان می‌شود.

نقش دیتاسنتر در فناوری‌های آینده چیست؟

شرکت‌ها هر روز داده‌های بیشتری تولید می‌کنند؛ از داده‌های فرآیند کسب‌وکار و داده‌های مشتریان گرفته تا داده‌های اینترنت اشیا، داده‌های OT، داده‌های دستگاه‌های نظارت بر بیمار و… هر کدام به‌نوعی با مراکز داده در ارتباط هستند.

شرکت‌ها برای تجزیه و تحلیل روی داده‌ها به انواع دیتاسنتر یا مدل‌های ترکیبی نیاز دارند. گرچه ممکن است از نظر فیزیکی مراکز داده‌ای کاملاً جدید و متمرکز ایجاد نشود، اما امکانات مرکز داده‌های موجود در حال مدرن‌سازی است.

علاوه‌براین رد پای گسترش مرکز داده در بسیاری از فناوری‌های پیشرو مشاهده می‌شود. با نگاهی به آینده این فناوری‌ها آشکار است که تقاضا برای فناوری خودروهای مجهز به اتوپایلت، بلاک‌چین، واقعیت مجازی و متاورس سبب افزایش رشد مرکز داده خواهد شد.

حرف‌ها و نکات پایانی!

در این پست درباره انواع مراکز داده و نحوه کار آن توضیح دادیم. قسمت‌های تشکیل‌دهنده و تجهیزات اصلی دیتاسنترها را بررسی کردیم. چند نمونه از بزرگترین دیتاسنترهای اروپا را برشمردیم و به این پرداختیم که تفاوت بین هاستینگ و دیتاسنتر چیست.

با این اطلاعات بینش دقیق‌تری درباره جدیدترین انواع مراکز داده پیدا کرده‌اید. بنابراین بهتر درک می‌کنید که استفاده از خدمات میزبانی وب که به بهترین و امن‌ترین دیتاسنترها تکیه دارند تا چه‌اندازه اهمیت دارد.

لیموهاست انواع پلن‌های میزبانی وب را متناسب با نیاز شما ارائه می‌دهد. کارشناسان بخش پشتیبانی آماده هستند تا به پرسش‌هایتان پاسخ دهند و در انتخاب بهترین پلن هاست و سرور به شما کمک کنند.

---

سوالات متداول