رک سرور چیست؟ راهنمای کامل برای انتخاب رک سرور مناسب

سرورها از نظر شکل و ظاهر شبیه کیس کامپیوتر هستند؛ منتهی در ابعاد خیلی بزرگ‌تر! رک سرور هم محفظه‌ای شبیه کِیس است که سرور و سخت‌افزارهای متعلق به آن (مثل منبع تغذیه، CPU، فن و…) روی آن سوار می‌شود.

رک (Rack) در لغت به معنی کابین یا قفسه است و در واقع، یک نوع کابین فلزی مکعب شکل در ابعاد متنوع است که وظیفهٔ نگهداری از تجهیزات سرور یا شبکه را بر عهده دارد.

حالا که می‌دانید رک چیست، بیایید نگاه دقیق‌تری به انواع رک سرور و نقش آن‌ها در دیتاسنترها و اتاق‌های سرور بیندازیم.

رک سرور چیست؟ (به زبان ساده)

رک سرور یا Server Rack، یک محفظهٔ فلزی استاندارد، امن و مجهز است که از آن برای نگهداری، سازماندهی و حفظ امنیت تجهیزات سرور استفاده می‌شود. به این محفظه‌ها، کابین یا کابینت سرور هم می‌گویند.

این محفظه‌ها، عموما به شکل افقی، عمودی، دیواری یا زمینی، در دیتاسنترها و اتاق‌های سرور نصب و عمدتاً برای نگهداری سرورها، تجهیزات شبکه‌ای، دستگاه‌های ذخیره‌سازی و سایر سخت‌افزارهای مورد نیاز برای زیرساخت‌های فناوری اطلاعات (IT) طراحی می‌شوند.

رک شبکه و رک سرور چه فرقی با هم دارند؟

برای پاسخ به این سوال، اول بیایید ببینیم رک شبکه چیست؛ رک شبکه هم یک محفظهٔ فلزی ویژه برای نگهداری و سازماندهی تجهیزات شبکه مانند روتر و سوئیچ است. با این حساب، هر دو وظیفهٔ یکسانی را بر عهده دارند؛ پس دلیل تفاوت رک‌های سرور و رک در شبکه چیست؟

رک سرور و رک شبکه هر یک برای نیازهای متفاوتی طراحی شده‌اند و بدیهی است که یک‌سری تفاوت‌ها با هم داشته باشند؛ بیایید ببینیم نقاط تمایز این دو نوع رک چیست.

• طراحی فیزیکی

رک سرور، معمولا عمق و مقاومت بیشتری دارد، تحمل وزنش بیشتر است و برای جادادن ریل‌های کشویی سرور و مدیریت بهینهٔ کابل‌ها طراحی شده‌؛ در مقابل،‌ رک شبکه کم‌عمق‌تر است و اولویت آن، این است که فضای باز بیشتری داشته باشد تا دسترسی به تجهیزات شبکه از چندین سمت، آسان شود.

• سیستم خنک‌‌کننده

سرورها گرمای زیادی تولید می‌کنند و به همین دلیل، داشتن سیستم خنک‌کننده مانند درب سوراخ‌دار، مایع خنک‌کننده و فن‌های خودکار، برای رک سرورها یک ویژگی حیاتی است. در مقابل،‌ رک شبکه همین که تهویهٔ هوای مناسبی داشته باشد، کافی است و به سیستم‌های خنک‌کننده چندان نیاز ندارد.

• ویژگی‌های امنیتی

Server Rack عموما برای حفظ امنیت سرور، دارای قفل‌، پنل دسترسی محدود و سیستم امنیتی قوی است؛ در رک شبکه هم قفل‌ و سیستم امنیتی وجود دارد، اما این سیستم به اندازهٔ رک سرور قوی نیست.

• مدیریت کابل‌ها

در رک‌های محافظ سرور، تمرکز بیشتر روی نصب و نگهداری سرورهاست و مدیریت کابل‌ها اهمیت کمتری دارد؛ این در حالی است که رک شبکه، به مدیریت کابل اهمیت بیشتری می‌دهد؛ زیرا تجهیزات شبکه مانند سوئیچ‌ها و روترها، نیاز به کابل‌های زیادی دارند.

تا اینجای کار فهمیدیم Rack چیست و با دو نوع مهم آن، یعنی رک برای سرور و رک شبکه هم آشنا شدیم؛ حالا یک سوال مهم‌تر…

وظیفه رک سرور چیست؟

تا اینجا چند باری به کاربرد و وظایف رک سرور اشاره کردیم، ولی کاربرد رک فقط همین‌ها نیست.

۱. حفاظت از تجهیزات سرور

حفاظت از سرور دو معنا دارد:

• حفاظت در برابر عوامل طبیعی مانند گردوغبار، گرما و رطوبت؛
• حفاظت در برابر مشکلات امنیتی مانند دزدی یا دستکاری غیرمجاز.

رک سرور، از هر دو جهت از سرورها محافظت می‌کند.

۲. مدیریت فضای فیزیکی

اگر تمام تجهیزات سرور به شکل پراکنده در دیتاسنتر یا اتاق سرور پخش باشند، فضای خیلی زیادی اشغال می‌کنند. این در حالی است که با استفاده از رک اتاق سرور، می‌توانید چندین سرور را در یک اتاق جای دهید و مدیریت بهتری روی فضا و سرورها داشته باشید و دسترسی به بخش‌های مختلف، سریع‌تر و آسان‌تر شود.

۳. تهویه و خنک‌سازی سرورها

وقتی داشتیم می‌گفتیم تفاوت رک شبکه و رک سرور چیست، به این مورد اشارهٔ کوتاهی کردیم؛ رک‌های سرورها، وظیفه دارند از افزایش دمای بیش از حد سرور و آسیب به آن‌ها جلوگیری کنند. به همین دلیل، اغلب به درب‌های منفذدار، سیستم تهویه و دستگاه خنک‌کنندهٔ قوی مجهز هستند.

۴. مدیریت کابل‌ها

هرچند این مورد برای رک سرور به اندازهٔ رک در شبکه مهم نیست، اما نباید به کلی نادیده گرفته شود! یکی از وظایف فرعی برای رک محافظ سرور،‌ این است که کابل‌ها را مدیریت کند، به آن‌ها نظم بدهد و از آسیب به آن‌ها جلوگیری کند.

۵. پشتیبانی از تجهیزات سنگین

سرورها و تجهیزات جانبی آن‌ها، به خصوص UPS‌ها، وزن بسیار بالایی دارند. یکی از مهم‌ترین وظایف رک، این است که بتواند وزن این تجهیزات را تحمل کند و با توزیع متناسب وزن، از فشار به بخش‌های مختلف جلوگیری نماید.

به دوش کشیدن این وظایف، کار آسانی نیست و قطعا نیاز به تجهیزات و اجزای خاصی دارد؛ در بخش بعدی، خواهیم دید که اجزای اصلی رک چیست و چطور می‌تواند این وظایف را بر عهده بگیرد.

اجزای اصلی رک سرور در یک نگاه

در پاسخ به سوال Rack چیست، گفتیم که این ابزار، یک محفظهٔ فلزی مکعبی شکل است؛ اما ماجرا فقط همین نیست! تجهیزات رک سرور باید خاص و ویژه باشند تا بتوانند وظایف خاصی را که به آن‌ها اشاره کردیم، بر عهده بگیرند. از جمله اجزای مهم Server Rack، موارد زیر هستند:

چرخ‌های سنگین

رک‌های متحرک، به چرخ‌های سنگین و قفل‌دار مجهز هستند؛ این چرخ‌ها، امکان جابه‌جایی آسان و بی‌دردسر رک سرورهای سنگین را فراهم می‌کنند.

سیستم ارتینگ یا اتصال به زمین

نوسان برق و خطرات الکتریکی، همیشه سرورها را تهدید می‌کنند؛ با استفاده از سیستم ارتینگ، می‌توانید از این خطرات جلوگیری کنید و مانع خرابی سیستم‌ها شوید.

تب‌های اتصال یا براکت‌های رک

هنگام جابه‌جایی رک یا اتفاقات ناخواسته مانند زلزله، ممکن است تجهیزات داخل آن بر اثر تکان‌های شدید، آسیب ببینند. تب‌های اتصال یا براکت‌های رک سرور، از این اتفاق جلوگیری خواهند کرد.

ابزارهای مدیریت کابل

رک سرور و رک شبکه، هر دو شامل بست‌ها و راهنماهایی برای دسته‌بندی و جلوگیری از شلوغی کابل‌ها هستند. این قابلیت، علاوه بر اینکه از شلوغی و برخورد کابل‌ها به هم جلوگیری می‌کند، باعث دسترسی بهتر هم می‌شود.

قفسه‌ها و کشوها

داخل رک‌ها، قفسه‌ها و کشوهای منظمی وجود دارد که به دسته‌بندی و نظم‌دهی و قرار دادن تجهیزات و لوازم جانبی مانند انواع ابزارها، دفترچه‌های راهنما و … کمک می‌کند و باعث دسترسی راحت‌تر به آن‌ها می‌شود.

فن‌های خنک‌کننده

میزان گرمایی که تجهیزات درون یک رک تولید می‌کند، بسته به نوع تجهیزات، تعداد دستگاه‌ها و حجم کار آن‌ها می‌تواند حدود ۴ تا ۲۰ کیلووات (یا حتی خیلی بیشتر از این حرف‌ها!) باشد. اگر دستگاه‌ها در همین دما کار کنند، خیلی زود آسیب می‌بینند. به همین دلیل، رک سرور، دارای تجهیزات خنک‌کننده با توان بالاست تا از بروز مشکلات ناشی از گرما جلوگیری کند.

ریل‌های رک

از ریل‌های رک سرور، برای محکم کردن تجهیزات داخل رک استفاده می‌شد. این ریل‌ها، ابعاد و اندازه‌های مختلفی دارند و برای قرار گرفتن انواع تجهیزات سرور، بهینه‌سازی شده‌اند.

قفسه نصب مانیتور و کیبورد داخل رک

مانیتور و کیبورد، ابزارهایی هستند که هم باید داخل قفسه‌های رک سرور، جای محکمی داشته باشند تا آسیب نبینند، هم در دسترس باشند تا در صورت نیاز، بشود راحت از آن‌ها استفاده کرد. قفسه نصب مانیتور و کیبورد، می‌تواند در جلو یا عقب رک قرار بگیرد و در عین دسترسی‌پذیری، از این تجهیزات به خوبی محافظت کند.

لوازم امنیتی

رک سرور، باید از دسترسی‌های غیرمجاز مصون باشد و در برابر سرقت یا دستکاری، کاملا محافظت شود. به همین دلیل، رک باید دارای لوازم امنیتی کامل از جمله قفل‌های ضدسرقت، دوربین و مهر و موم باشد تا خطرات امنیتی به کمترین میزان ممکن برسد.

پانل‌های پوششی

قفسه‌های رک سرور، دارای اجزایی به نام پانل پوششی (Blanking Panels) هستند. این پانل‌ها، در فضاهای باز قفسه‌های سرور قرار می‌گیرند تا فاصلهٔ بین تجهیزات نصب‌شده در رک را پر کنند. وظیفهٔ پانل‌های پوششی، این است که جریان هوا را بهبود ببخشند و راندمان سیستم کولینگ رک را بالا ببرند.

کیت‌های کولوکیشن

رک‌های سرور بزرگ، اصولا با استفاده از کیت کولوکیشن (Colocation) به چند محفظهٔ مجزا تقسیم می‌شوند تا شرکت‌های مختلف، بتوانند به‌صورت مستقل از بخش‌های مختلف آن استفاده کنند. دیتاسنترها از این کیت‌ها استفاده می‌کنند تا بتوانند به شرکت‌های متقاضی اجاره رک سرور، خدمات ارائه دهند.

سنسورها

از آنجایی که نمی‌شود برای محافظت مداوم از رک سرورها، از نیروهای انسانی استفاده کرد، باید روی هر رک، یک سنسور نصب شود. این سنسورها، به مدیریت سرور کمک می‌کنند و دربارهٔ تغییر عوامل محیطی یا وضعیت امنیتی مانند باز و بسته شدن درهای رک، هشدار می‌دهند و باعث امنیت بیشتر می‌شوند.

انواع رک سرور

رک‌های سرور، با طراحی‌ها و امکانات متنوع در بازار موجود هستند. در ادامه، می‌خواهیم ببینیم رایج‌ترین انواع رک چیست و هر یک چه کاربردهایی دارند:

۱. رک فریم‌‌باز

در صورتی که محیط نگهداری سرورها و تجهیزات، امنیت کافی داشته باشد، از رک فریم‌باز استفاده می‌شود. این نوع رک‌ها، قفل و پانل پوششی ندارند، دسترسی به آن‌ها ساده است و امکان کابل‌کشی و تهویه هوای آسان در آن‌ها فراهم است.

۲. رک بسته

رک سرور بسته یا رک‌های کابینتی، کاملا محصور هستند و قفل و پانل پوششی کامل دارند. در صورتی که سرورها و تجهیزات، خیلی حساس و نیازمند امنیت بالا باشند، باید از این نوع رک استفاده کنید.

۳. رک دیواری

اگر قرار باشد تجهیزات شبکه یا سرورها، در محیط‌هایی استفاده شوند که فضای محدودی دارند، این رک‌ها گزینهٔ مناسبی هستند. رک‌های سرور دیواری، همانطور که از نامشان پیداست، روی دیوار چفت می‌شوند؛ این رک‌ها، امنیت خوبی دارند و فضای خیلی کمی می‌گیرند.

۴. رک ضدصدا

سرورها و تجهیزات شبکه، ممکن است حین کار کردن صداهای آزاردهنده‌ای تولید کنند. رک سرور ضد صدا، دارای عایق ویژهٔ صوتی است و در محیط‌هایی مانند فضاهای مسکونی،‌ دفاتر کاری یا استودیوهای ضبط که باید صدا در کمترین حالت ممکن باشد، استفاده می‌شود.

۵. رک پرتابل (قابل‌حمل)

این نوع رک‌ها، دارای چرخ‌های قفل‌دار هستند و در صورت نیاز، می‌توان آن‌ها را به‌راحتی جابه‌جا کرد. با قفل کردن چرخ‌ها، رک سرور در یک جا ثابت می‌شود و خطری بابت تکان خوردن آن وجود نخواهد داشت.

۶. رک سرور ایستاده

در صورتی که فضا محدود باشد و نتوانید از رک‌های عمیق استفاده کنید، رک‌های سرور ایستاده یا عمودی گزینهٔ خوبی هستند. این قفسه‌ها، جای خیلی کمی می‌گیرند و بیشتر برای کمدهای سیم‌کشی مناسب هستند.

هنگام خرید رک سرور به چه نکاتی توجه کنیم؟

پیش از اینکه بدانید فاکتورهای مهم خرید رک چیست، باید نیازها و امکانات خود را تعیین کنید؛ مثلا اینکه:

• چقدر تجهیزات دارید؟
• در آینده چقدر به آن‌ها اضافه می‌شود؟
• شما برای قرار دادن رک چقدر است؟

پس از پاسخ به این سوال‌ها، می‌توانید بر اساس فاکتورهای زیر، رک متناسب با سرورهای خود را انتخاب کنید:

فرم و نوع رک سرور

برای انتخاب فرم رک، حتما به مکانی که می‌خواهید آن را تعبیه کنید، دقت داشته باشید. مثلا، اگر فضای کمی دارید، رک‌های دیواری گزینهٔ خوبی هستند. اما اگر قرار است رک را در یک دیتاسنتر بزرگ قرار دهید و فضای کافی دارید، بهتر است سراغ رک‌های زمینی و ایستاده بروید.

اندازه و ظرفیت رک

بدیهی است که انتخاب اندازهٔ رک، کاملا بستگی به تعداد و ابعاد تجهیزات شما دارد؛ اگر قصد دارید در آینده تجهیزات را توسعه دهید، بهتر است سراغ رک‌ سرور بزرگ‌تر بروید.

ابعاد رک، با واحد اختصاصی U یا RU که نشانگر واژهٔ Unit است، مشخص می‌شود. هر یونیت، برابر با ۱.۷۵ اینچ یا ۴۴.۴۵ سانتی‌متر است. 

اصولا برای تعیین اندازه رک سرور، باید ۳ فاکتور را در نظر بگیرید:

• طول رک: این مقدار متغیر است اما رک‌های استاندارد اصولا ۴۲U یا همان ۷۸ اینچی هستند. تنوع ارتفاع رک سرور بالاست و از ۲U تا ۵۸U در دسترس است.
• عرض رک: برای تعیین این فاکتور باید عرض داخلی و عرض خارجی را بررسی کنید. عرض داخلی استاندارد، اصولا ۱۹ اینچ است؛ اما رک‌هایی با عرض ۲۳ و ۲۴ اینچی هم وجود دارند. عرض خارجی هم به شرکت سازنده بستگی دارد؛ اما اصولا بین ۲۳.۶ اینچ تا ۲۴ اینچ است.
• عمق رک: برای اینکه بتوانید تجهیزات را به درستی داخل رک جا بدهید باید به عمق آن هم توجه کنید. عمق رک اصولا بین ۳۶ تا ۴۲ اینچ است؛ اما برای نیازهای خاص می‌توانید رک‌های عمیق‌تر یا کم‌عمق‌تر هم سفارش دهید.

البته، در صورتی که اندازه‌های استاندارد نیازهای شما را پوشش ندهند، می‌توانید رک‌های بزرگ‌تر با ظرفیت بیشتر هم سفارش دهید.

کولینگ یا خنک‌کننده رک

بر اساس میزان گرمایی که سرورها و تجهیزات شما تولید می‌کند، باید سراغ رک‌هایی بروید که سیستم‌های خنک‌کنندهٔ متفاوتی دارد.

خنک‌کننده‌های رک سرور، دو نوع هستند:

• Passive یا غیرفعال: فن‌های معمولی که با گردش هوای اطراف، به خنک شدن تجهیزات کمک می‌کنند.
• Active یا فعال: با تجهیزات خنک‌کنندهٔ قوی‌، مایع خنک‌کننده و دستگاه‌های پیشرفته، دمای سرور را کاهش می‌دهند.

اگرچه کولینگ اکتیو، گران‌تر است، اما عملکرد بهتری هم در کاهش دمای سرورها خواهد داشت.

امنیت فیزیکی رک

هرچه تجهیزات شما بیشتر و حساس‌تر باشد، امنیت رک مهم‌تر می‌شود و باید سراغ رک سروری بروید که دارای قفل امنیتی قوی، سنسورهای بسیار حساس و پانل‌های پوششی محکم باشد. این نوع رک‌ها، باید در مقابل خطرات محیطی مانند رطوبت، گرما یا گرد و غبار یا خطرات امنیتی مانند دزدی و دستکاری، از سیستم محافظت کنند.

دسترسی آسان به کابل‌کشی و تجهیزات

یکی از ویژگی‌های مهم سرور رک، دسترسی‌پذیری آسان به تجهیزات است؛ چون همیشه ممکن است به تنظیمات، تعمیرات یا به‌روزرسانی نیاز پیدا کنید. امکان جابه‌جایی آسان و دسترسی به کابل‌ها و تجهیزات، فاکتور مهمی است که باید هنگام خرید رک در نظر بگیرید.

توان رک سرور

هنگام انتخاب رک سرور، حتما به تجهیزات تامین و توزیع برق مانند UPS و PDU هم فکر کنید. این نوع تجهیزات، به فضای بزرگی نیاز دارند و بخش قابل توجهی از فضای رک را اشغال خواهند کرد. چشم‌پوشی از آن‌ها هم غیرممکن است؛ چون برای تامین و توزیع برق به‌ آن‌ها نیاز دارید. بنابراین، حتما سراغ رک‌هایی بروید که فضای مناسب و مستقل برای این نوع تجهیزات داشته باشد.

نکات تکمیلی درباره رک سرور

در مقاله، سعی کردیم به طور دقیق بگوییم رک چیست، چه ویژگی‌هایی دارد و چطور به نگهداری سرورها کمک می‌کند. در این بخش، به چند سوال متداول در این زمینه پاسخ سریع و کوتاه می‌دهیم:

واحد رک چیست؟

واحد اندازه‌گیری اختصاصی رک، Unit (یونیت) است که با U نمایش داده می‌شود و برابر با ۱.۷۵ اینچ است.

فضای موردنیاز برای نصب رک سرور چقدر است؟

پاسخ این سوال، بستگی به نوع رک انتخابی شما دارد؛ مثلا رک سرور‌های دیواری یا کم‌عمق فضای کمتری می‌خواهند. در مقاله، به شکل دقیق‌تر این موضوع را شرح دادیم.

چگونه باید رک سرور بخریم؟

با جست‌وجو در سایت‌های فروش تجهیزات سرور و شبکه، می‌توانید رک مناسب خود را پیدا کنید. همچنین، اگر توان خرید ندارید، می‌توانید از رک اتاق سرور اجاره‌ای استفاده کنید.

قیمت رک چقدر است؟‌

بسته به استحکام، ابعاد رک و میزان امنیت آن، قیمت از حدود ۳۵۰ هزار تومان شروع می‌شود و می‌تواند به بالای ۲۰۰ میلیون تومان برسد. حتی رک‌های تخصصی و بزرگ که در دیتاسنترها وجود دارند، ممکن است قیمت میلیاردی هم داشته باشند.

رک سرور، ضامن امنیت و سلامت سرورها

در این مقاله، سعی کردیم به شکل دقیق و کامل بگوییم رک چیست، چه کاربردهایی دارد و چگونه باید یک رک سرور خوب و مجهز بخرید. به یاد داشته باشید که این محفظه، برای حفظ امنیت، نظم و سلامت سرورهای شما ضروری است؛ پس از آن چشم‌پوشی نکنید تا متحمل ضررهای سنگین نشوید.

اگر سوالی دربارهٔ این مقاله و نکات گفته‌شده ذهنتان را درگیر کرده است یا اینکه اطلاعاتی دارید که ما به آن‌ها اشاره‌ای نکرده‌ایم، در بخش کامنت‌های همین مقاله منتظرتان هستیم!

منابع: tripplite | vertiv