۱۴۰۴-۰۹-۱۱ 
۱۱ دقیقه 
۰ 
وبهوک روشی است که به یک اپلیکیشن اجازه میدهد اطلاعات را بهصورت لحظهای برای اپلیکیشنهای دیگر بفرستد. یعنی چه؟
یعنی هر وقت یک رویداد مشخص (مثل ثبتنام کاربر جدید در سایت، پرداخت موفق در درگاه پرداخت، لغو اشتراک توسط کاربر و…) روی سایت یا اپلیکیشن شما اتفاق بیفتد، برنامه اول، فوراً به برنامه دوم خبر میدهد؛ بدون اینکه لازم باشد برنامه دوم مدام برای پیدا کردن دادههای جدید درخواست بفرستد.
همین موضوع باعث صرفهجویی در منابع سرور و کاهش هزینهها میشود. در کل که وبهوکها در سناریوهای زیادی کاربرد دارند؛ از خودکارسازی فرآیندها گرفته تا بهبود سرعت و دقت گردشکارها (ورکفلوها).
اگر دوست دارید بیشتر درباره وبهوکها، کاربردها و مزایای استفاده از آنها در وبسایتتان بدانید، حتماً ادامه این مقاله را بخوانید.
در این مقاله بررسی میکنیم که وبهوک چیست، چگونه کار میکند و چرا در سیستمهای مدرن تا این اندازه محبوب شده است.
وب هوک چیست؟
وبهوک (Webhook) یک مکانیسم ارتباطی بین دو سیستم است؛ یعنی وقتی یک اتفاق خاص در یک برنامه رخ میدهد، وبهوک بهصورت خودکار یک پیام یا درخواست HTTPS به برنامه دیگر میفرستد تا آن برنامه را از اتفاق مطلع کند.
ببینید، کسبوکار شما روزانه از مجموعهای از ابزارها استفاده میکند؛ از سایت و اپلیکیشنها و ابزارهای مارکتینگی گرفته تا CRM و نرمافزارهای حسابداری و غیره.
بعضی وقتها این ابزارهای نمیتوانند با هم یکپارچه شوند و مجبورید بهصورت دستی، اطلاعات را از یک ابزار به ابزار دیگر منتقل کنید تا دادههای همه آن ها بهروز و همگام بمانند.
در چنین موقعیتی، وبهوکها باعث میشوند برنامهها، ابزارها و اپلیکیشنهای مختلف شما با هم هماهنگ شوند، دادهها را برای هم بفرستند و همیشه بهروز بمانند.
برای مثال، وقتی در سایت شما خریدی انجام میشود، وبهوک میتواند موجودی انبار را فوراً آپدیت کند. یا مثلاً در شرایط عادی، کاربر باید اپلیکیشن را بررسی کند تا متوجه شود آیا رویداد جدیدی (مثلاً کامنت جدید زیر یکی از پستها) رخ داده است یا نه؛ اما با استفاده از وبهوک، خود اپلیکیشن اطلاعات را به آدرسی که کاربر در اختیارش قرار داده است میفرستد.
پس webhook چیست؟
کلمه Webhook از دو بخش تشکیل شده: Web بهمعنی وب یا اینترنت و Hook به معنی «قلاب» یا چیزی که به چیز دیگری وصل میشود.
پس وب هوک یعنی چیزی که در وب قرار میگیرد تا وقتی یک رویداد اتفاق افتاد، به آن قلاب شود و یک پیام/درخواست به سیستم دیگر بفرستد.
حالا که فهمیدید وب هوک چیه، بیایید بینیم نحوۀ عملکرد آن به چه شکلی است.
Webhook چطور کار میکند؟
وبهوکها با استفاده از یک تریگر (محرک) ایجاد میشوند. شما میتوانید یک رویداد مشخص (مثل سفارش، ورود یا ثبتنام کاربران) را پیکربندی کنید که وقتی رخ داد، وبهوک فعال شود. بهمحض اینکه محرکها پیکربندی و منتشر شوند، وبهوک رویداد را به اپلیکیشن دوم ارسال و دادهٔ مربوطه را فوراً منتقل میکند. این فرایند معمولاً در ۵ مرحله اتفاق میافتد:
- یک آدرس URL برای وبهوک تعیین میکنید؛ همان آدرسی که پیامها باید به آن فرستاده شوند.
- تریگر را مشخص میکنید؛ یعنی بعد از چه اتفاقی وبهوک باید وارد عمل شود.
- هر وقت رویداد تعیینشده اتفاق بیفتد، سیستم مبدأ فوراً آن را تشخیص میدهد.
- یک درخواست HTTPS ساده به URL مقصد فرستاده میشود؛ درخواستی حاوی اطلاعات مربوط به رویداد.
- سیستم مقصد پیام را دریافت کرده و اقدامات لازم را انجام میدهد؛ مثلاً بهروزرسانی دیتابیس CRM بعد از ثبتنام یک کاربر جدید.
اگر موافق باشید، با یک مثال کامل ببینیم کاربرد webhook چیست.
| ⭐ محتوای مرتبط: Veeam Backup چیست و چرا برای سازمان شما ضروری است؟ |
مثالی ساده از وب هوک
فرض کنید از یک CRM اختصاصی استفاده میکنید؛ پلتفرمی که اطلاعات تمام مشتریها و سرنخها را در آن مینویسید. علاوهبر آن، با یک پلتفرم بازاریابی هم کار میکنید که سرنخها در آن ساخته میشوند! در چنین شرایطی، برای اتصال دو پلتفرم مهم کسبوکارتان میتوانید سراغ وبهوک بروید.
فقط کافی است آدرس URL مربوط به CRM را در پلتفرم اختصاصی مارکتینگ ثبت و مشخص کنید که بعد از رخ دادن چه رویدادی پیام باید به CRM ارسال شود؛ مثلاً ساخت یک لید (همان سرنخ) جدید!
به این ترتیب، هروقت کاربری بهعنوان سرنخ جدید در پلتفرم مارکتینگ تعریف میشود، یک پیام HTTP ساده، حاوی اطلاعات ضروری مثل نام فرد و ایمیل او به URL وبهوک فرستاده میشود تا CRM هم اقدامات لازم را انجام دهد؛ مثلاً ساخت یک پروفایل برای آن سرنخ و برنامهریزی برای کارهای آتی جهت تبدیل او به مشتری.
اگر با API آشنا باشید، احتمالاً متوجه شدهاید که شباهتهای زیادی بین این دو وجود دارد:
وب هوک و API چه تفاوتی دارند؟
قبلاً در مقالۀ «API چیست؟ هر آنچه باید درباره API بدانید (به زبان ساده)» مفصل دربارۀ این سیستمهای ارتباطی صحبت کردهایم و پیشنهاد میکنیم برای کسب اطلاعات بیشتر، حتماً آن مقاله را بخوانید.
وبهوک و APIها از این نظر که هر دو به شما اجازه میدهند دادهها را ارسال یا دریافت کنید به هم شبیه هستند، اما در نحوه عملکرد و کارایی با هم متفاوتند. (منبع)
| مورد مقایسه | API | Webhook |
| مدل ارتباطی | کاربر هروقت لازم بداند اطلاعات مورد نیازش را از سیستم مبدا استخراج میکند. | سیستم وقتی اتفاق خاصی رخ بدهد، اطلاعات خواستهشده را بهصورت خودکار در اختیار سیستم مقصد قرار میدهد. |
| زمانبندی | هر زمان که کاربر اقدام کند. | لحظهای، مبتنیبر رخداد اتفاقات و خودکار |
| شروعکنندۀ ارتباط | سیستم کاربر | منبع اطلاعات |
| کاربرد | دریافت اطلاعات مورد نیاز، بهروزرسانی دادهها و انجام اقدامات گوناگون | دریافت نوتیفیکیشن و اعمال خودکار بهروزرسانیها |
| راهاندازی | ساخت وب هوک راحتتر است. | ساخت API سختتر است. |
تفاوت وب هوک و API از نظر عملکرد
بهطور خلاصه، API که رابط برنامهنویسی اپلیکیشن است، بر اساس درخواست (Request-based) کار میکنند. یعنی اپلیکیشن شما برای دریافت دادهها باید به سرور درخواست بفرستد.
آنها معمولاً از روشی به نام Polling استفاده میکنند. یعنی شما به صورت دورهای و با فاصله زمانی مشخص سرور را بررسی میکنید تا ببینید آیا اطلاعات جدیدی وجود دارد یا نه.
به همین دلیل، APIها دادهها را به صورت لحظهای و واقعی (Real-time) ارائه نمیدهند، چون اطلاعات فقط وقتی ارسال میشود که درخواست داده شده باشد.
در نقطه مقابل Webhook را داریم که گاهی به عنوان API معکوس شناخته میشوند؛ چون دادهها را به محض رخ دادن یک رویداد بهصورت خودکار به برنامه مقصد ارسال میکند، نه اینکه منتظر درخواست شما باشد.
به عبارت دیگر، در وبهوک، اپلیکیشن فرستنده خودکاراً اطلاعات را میفرستد، بدون اینکه اپلیکیشن گیرنده مجبور باشد مرتب سراغ آن برود.
این باعث میشود دادهها لحظهای و سریع منتقل شوند و اپلیکیشنها در زمان واقعی از اتفاقات مطلع شوند.
تفاوت وب هوک و API از نظر میزان مصرف منابع
وبهوک بهخاطر سازوکار متفاوتش، فشار کمتری به سیستم میآورد؛ همچنین ساخت و راهاندازی آن هم سادهتر است؛ URL مقصد را در اختیار آن قرار میدهید و شرط فعالسازی (همان رویداد مد نظر) را تعریف میکنید؛ تمام!
اما برای استفاده از API باید درک کاملی از مفاهیم فنی دنیای شبکه داشته باشید و به همین دلیل، راه انداختن آن هم پیچیدگیهای بیشتری دارد.
تفاوت وب هوک و API از نظر میزان کنترل
نکتۀ مهم دیگر اینکه در رابطه با API، کاربر کنترل کامل را در اختیار خواهد داشت و او است که تعیین میکند چه زمانی، چه نوع دادههایی استخراج شوند؛ سطح کنترل در webhook چیست؟ خیلی کمتر از API؛ چون خود سیستم تصمیم میگیرد چه زمانی، چه اطلاعاتی را ارسال کند؛ البته بسته به دستوراتی که کاربر در تنظیماتش تعریف میکند.
با در نظر گرفتن همۀ این تفاوتها، میتوانیم بگوییم:
وبهوک بیشتر به درد دریافت نوتیفیکیشنهای لحظهای در رابطه با رویدادهای مختلف (و البته حساس) میخورد؛ از آن طرف، API برای زمانی است که میخواهید به دادههای مشخصی دسترسی پیدا کنید.
آیا APIها هنوز هم کاربرد دارند؟بله! چون وبهوکها به دلیل محدودیتهایی که دارند، نمیتوانند جایگزین APIها شوند. یکی از این محدودیتها این است که همۀ اپلیکیشنها از Webhook پشتیبانی نمیکنند. در نقطۀ مقابل، APIها رواج خیلی بیشتری دارند. ضمن اینکه ارتباطات در وبهوک کاملاً یکطرفه هستند؛ گفتیم که فعالیت زمانی آغاز میشود که رویدادی بهخصوص و از پیش تعیینشده رخ دهد. این یعنی:
APIها اما تواناییهای بیشتری دارند و یک مسیر دوطرفه برای تبادل اطلاعات میسازند؛ این یعنی برای گردشهای کاریای که نیازمند ارسال دستورات و تغییر دادهها هستند، APIها تنها راهکار به حساب میآیند. سازوکار سادۀ Webhook اجازه نمیدهد این مدل ارتباطی عملکرد مطلوبی در یکپارچهسازیهای پیچیده و چندوجهی داشته باشد. به بیان بهتر، نیاز کاربر در سطح خیلی پایهای برطرف میشود؛ همچنین، برای اینکه آنها بتوانند کارشان را درست انجام دهند، سرور همیشه باید در دسترس باشد! در غیر اینصورت، اطلاعاتی که بعد از رخداد اتفاق مشخص فرستاده میشوند، از دست خواهند رفت. علاوهبر اینها، هر نوع اختلالی (از مشکلات شبکه گرفته تا پایین بودن سرور) عملکرد وبهوک را مختل میکند. APIها در این زمینه هم مطمئنتر هستند؛ چون خود کاربر میتواند دادههایی که به دنبالش است را بعد از رفع مشکل، دوباره فراخوانی کند. همۀ این محدودیتها باعث میشوند APIها همچنان جزو روشهای ارتباطی ضروری در دنیای IT محسوب شوند و نتوانیم همۀ امور را بر عهدۀ وبهوکها بگذاریم. |
کاربردهای وب هوک چیست؟
سازوکار سادۀ وبهوکها باعث میشود بتوانیم از این سیستم ارتباطی در بخشهای زیادی استفاده کنیم؛ طبیعتاً امکان اینکه به تمام کاربردها بپردازیم وجود ندارد؛ پس اجازه دهید مهمترین موارد را گلچین و راجعبه آنها صحبت کنیم.
استفاده از وب هوک در بازاریابی
واکنش سریع در فرایندهای مارکتینگ اهمیت خیلی زیادی دارد و وبهوک امکان واکنش سریع را فراهم میکند!
وقتی یکی از مخاطبان خبرنامه را سابسکرایب (یا آنسابسکرایب) میکند، روی یک لینک بهخصوص کلیک میکند، فرمی را تکمیل میکند و…، پلتفرم بازاریابی کسبوکار که به Webhook متصل است، بلافاصله رویداد را همراه با دادههای لازم به سرویس تعیینشده میفرستد.
به این ترتیب، دستهبندی مشتریها و مخاطبان هدف، اجرای کمپینهای بازاریابی، تجزیهوتحلیل بهروزرسانیها در زمانی سریع (تقریباً آنی) راحتتر میشود.
| ⭐ محتوای مرتبط: آموزش ساخت چت بات پشتیبانی با n8n (راهنمای عملی) |
کاربرد وب هوک در توزیع و فروش
فرایندهای فروش و سیستمهای پردازش سفارشها در فروشگاههای آنلاین، وابستگی زیادی به آپدیتهای در لحظه دارند. هر وقت مشتریای سفارش جدید ثبت کرده یا سفارشش را لغو میکند، یا جزئیات مربوط به خریدش را تغییر میدهد، وبهوک اطلاعات لازم را به سیستمهای انبارداری، حسابداری و پلتفرم فروش میفرستد.
این کار مانع از تأخیرهای آزاردهنده میشود و به مدیریت بهینهتر انبار کمک میکند؛ اقداماتی که در نهایت سطح خدماترسانی کسبوکار را ارتقا میدهند و نرخ رضایت را بالاتر میبرند.
کاربرد وب هوک برای بانکها
با مرور معنی webhook و فایدهای که دارد، معلوم میشود چنین سیستمی برای سیستمهای بانکی و مالی هم بسیار کاربردی است. پلتفرمهای مالی از این ابزار ارتباطی استفاده میکنند تا رویدادهای مهم، مثل تراکنش موفق یا ناموفق، تلاش برای ورود غیرمجاز و هرگونه تغییر در حساب مالی را با سرعت بالا به اطلاع افرادی که باید برسانند.
استفاده از وب هوک در کسبوکارها
از یک دیدگاه کلی، وبهوکها میتوانند در اپلیکیشنها و سیستمهای مختلف کسبوکارها به کار گرفته شوند تا یک سری از گردشهای کاری را خودکار کرده و نیاز به دخالت نیروی انسانی را از بین ببرند. مجهز کردن CRMها، ابزارهای حسابداری، سیستمهای منابع انسانی و تمام داشبوردهای عملیاتی به وبهوک، خیال مدیران مربوطه را راحت میکند که اطلاعات در تمام سیستمها بهروز و البته یکپارچه هستند.
| ⭐ محتوای مرتبط: ۱۱ کاربرد n8n که بهرهوری کسبوکارتان را چند برابر میکند! |
کاربرد وب هوک برای پرداخت آنلاین
درگاههای پرداخت با استفاده وبهوکها، موفقیت یا ناموفقیت تراکنشها (و هر نوع تغییر در وضعیت) را اطلاعرسانی میکنند. خوب است بدانید که استفاده از این سیستمهای تبادل اطلاعات در موضوع پرداخت آنلاین بسیار رواج دارد.
نقش وب هوک در سیستمهای پیامک
اپراتورهای تلفن همراه معمولاً از وبهوکها برای اطلاعرسانی وضعیت پس از ارسال پیامک استفاده میکنند.
بهکارگیری وب هوک برای اتوماسیون کارها در n8n/Zapier
پلتفرمهای اتوماسیون شناختهشده مثل Zapier و n8n که در مقالهای جداگانه با عنوان «n8n چیست؟ همهچیز درباره ابزار اتوماسیون n8n» موشکافانه آن را بررسی کردهایم، وابسته به وبهوکها هستند تا بتوانند کارشان را بهدرستی انجام دهند.
فروشگاههای اینترنتی
با در نظر گرفتن کاربردهایی که بالاتر آنها را بررسی کردیم، این سیستم ارتباطی مشخصاً برای آنلاینشاپها هم کلی فایده دارد. به بیان سادهتر، Webhookها میتوانند انواع اطلاعات و دادههای مهم را به سریعترین شکل ممکن منتقل و اینطوری به عملکرد هرچه بهینهتر فروشگاههای اینترنتی کمک کنند.
اگر هنوز قانع نشدهاید که چنین راهکار ارتباطیای واقعاً مفید است، حتماً در بخش پایانی مقاله هم همراه با بمانید.
چرا باید از وب هوکها استفاده کنیم؟
در بخش قبلی فهمیدیم کاربردهای webhook چیست و حالا اینجا میخواهیم نگاهی بیندازیم به مزیتهای آن.
اتوماسیون فرایندها
وقتی نیاز به بررسیهای دستی و استخراج زمانبندیشدۀ اطلاعات از بین برود، یا وقتی اقدام لازم بلافاصله بعد رخ دادن یک رویداد مشخص انجام بگیرد، بار سنگینی از دوش نیروی انسانی برداشته خواهد شد و دقت انجام فرایندها هم بالاتر میرود؛ دقیقاً همان کاری وبهوک میکند و این جزو اصلیترین مزیتهای آن به حساب میآید.
مثل این میماند که بهجای تکرار پرسش آیا چیزی تغییر کرده است، خود سیستم موقع تغییرات کاربر را مطلع کند!
بهروزرسانی اطلاعات در کل ابزارها و سیستمها
وقتی اطلاعات در یک پلتفرم تغییر میکند، وبهوک بلافاصله تغییرات را گزارش و بهدنبال آن، اطلاعات در تمام ابزارها آپدیت خواهند شد.
این یعنی نیازی نیست هر ابزاری بهصورت مستقل و جداگانه دنبال تغییرات احتمالی بگردد و اگر احیاناً چنین اتفاقی افتاده باشد، اطلاعات لازم، کاملاً خودکار و خیلی سریع در اختیار آن ابزار قرار میگیرند.
این مزیت بهخصوص از تداخل در اطلاعات جلوگیری میکند؛ همچنین مطمئن میشود که همۀ پلتفرمها به آخرین نسخۀ اطلاعات دسترسی دارند و کارها بدون نقص پیش میروند.
کمک به عملکرد بهتر در برابر دادههای حساس به زمان
واکنش سریع وبهوک به رویدادها، آن را به گزینهای ایدئال برای مواقعی که هرگونه تأخیر مشکلساز میشود، تبدیل میکند.
به بیان بهتر، هر وقت پای دادههای حساس به زمان در میان باشد (از اطلاعات تراکنشهای مالی گرفته تا احراز هویت) Webhook تضمین میکند که اطلاعات لازم، در سریعترین زمان ممکن تحویل داده خواهند شد.
پس در مجموع، هر ورکفلویی که نیازمند واکنش سریع باشد، بهشکلی روان و بدون اختلال اجرا میشود؛ در نتیجه، فرصتی از دست نمیرود و چیز مهمی نادیده نمیماند.
| ⭐ محتوای مرتبط: تفاوت AI Workflow و AI Agent چیست؟ (راهنمای انتخاب بهترین راهکار اتوماسیون AI) |
کاهش هزینهها
استخراج دادهها با کمک API یا هر ابزار دیگری، زمانبر و البته هزینهبردار است! در عوض، وبهوک راهکاری بسیار مقرونبهصرفهتر محسوب میشود؛ چون همانطور که بارها گفتیم، سازوکار خاص این متد ارتباطی پیامها را بلافاصله ارسال میکند و بهدنبال آن، سیستمها کاملاً بهموقع آپدیت میشوند.
حالا فرض کنید وبهوکی در کار نباشد! در چنین حالتی، API باید دائماً درخواست بفرستد تا ببیند آیا چیزی تغییر کرده است یا نه؛ ارسال مکرر این پیامها در هر دقیقه، منابع سرور را بهشدت درگیر میکند و هزینههای بهکارگیری API را هم بالاتر میبرد.
پیادهسازی ساده
برخلاف APIها که راهاندازی آنها پیچیدهتر است و به مهارتهای فنی نیاز دارد، ساخت وبهوکها به راحتی انجام میگیرد و تقریباً هرکسی از پس آن برمیآید؛ بالاتر هم به این نکته اشاره کرده بودیم.
جمعبندی
راستش را بخواهید، در موقعیتهایی که میتوانید از وبهوک استفاده کنید، اگر سراغ APIها یا ابزارهای پیچیدۀ مشابه بروید، انگار لقمه را دور سرتان چرخاندهاید و خب این کار منطقی نیست!
منتهی باید این را هم در نظر بگیرید که همیشه، برای همۀ کارها نمیتوان روی این متد ارتباطی حساب باز کرد. بالاتر که توضیح میدادیم webhook چیست، به این نکتۀ مهم هم اشاره کردیم.
در کل، وبهوک یک متد ارتباطی ایدهآل برای مواقعی است که سرعت واکنش اهمیت بالایی پیدا میکند؛ چون این راهکارها بلافاصله بعد از رخ دادن رویدادی که برایش تعریف کردهاید، اطلاعات مرتبط با آن را به سیستم مقصد میفرستد و امکان انجام اقدامات آتی، در زمان درست را به وجود میآورد.
امیدواریم اطلاعات مقاله برایتان مفید بوده باشد و توانسته باشیم تمام زیروبم این مفهوم را برایتان بهشکلی واضح توضیح دهیم. اگر احیاناً سؤالی دارید، همین زیر برایمان کامنت بگذارید.
دیدگاه ها
اولین نفری باشید که دیدگاه خود را ثبت می کنید