هر بار که وارد وب‌سایتی می‌شویم یا داده‌ای را ارسال می‌کنیم، این پروتکل‌های امنیتی هستند که از اطلاعات ما در برابر نفوذ و سرقت محافظت می‌کنند. دو نامی که بیش از همه در این زمینه می‌شنویم، SSL و TLS هستند.

اما آیا می‌دانید TLS و SSL چه هستند و چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟ از کجا بفهمیم وب‌سایتی که به آن مراجعه کرده‌ایم امن است و از چه پروتکلی استفاده می‌کند؟

در این مقاله، تفاوت‌های SSL و TLS را موشکافانه بررسی می‌کنیم تا بدانید کدام بهتر است.

TLS چیست؟

TLS یا «Transport Layer Security» یک پروتکل امنیتی است که برای رمزگذاری ارتباط بین کاربر و سرور در اینترنت استفاده می‌شود.

به زبان ساده‌تر، TLS باعث می‌شود داده‌هایی که بین مرورگر و وب‌سایت رد و بدل می‌شوند (مثل رمز عبور، اطلاعات کارت بانکی یا پیام‌ها) توسط افراد سوم قابل شناسایی یا دستکاری نباشند.

امروزه تقریباً تمام مرورگرها و سیستم‌های مدرن از TLS پشتیبانی می‌کنند و SSL منسوخ شده است. با این حال اصطلاح «گواهی SSL» همچنان در دنیای هاستینگ رایج است. اگر مشتاقید بیشتر درباره SSL بدانید، مقاله «گواهینامه SSL چیست؟»را بخوانید.

تفاوت دو پروتکل SSL و TLS چیست؟

قبلاً وظیفه رمزنگاری ارتباط‌ بین کلاینت و سرور به‌عهده SSL بود. SSL در دهۀ ۱۹۹۰ توسط شرکت Netscape ساخته شد و سال‌ها پایۀ اصلی تامین امنیت اینترنت بود؛ اما با گذشت زمان ضعیف و آسیب‌پذیر شد و امنیت داده‌ها مورد تهدید قرار گرفت. در نهایت حملاتی مانند حملۀ معروف POODLE در سال ۲۰۱۴ نشان داد SSL دیگر نمی‌تواند جلوی نفوذ هکرها را بگیرد.

برای رفع این مشکلات، نسخۀ جدیدتری با نام TLS توسعه یافت. TLS در سال ۱۹۹۹ معرفی شد و در واقع نسخۀ جدیدتر، تکامل‌یافته و امن‌تر SSL است. این دو پروتکل از نظر ساختار کلی به هم شبیه هستند، اما تفاوت‌هایی در جزئیات دارند:

استفاده از الگوریتم‌های رمزنگاری قوی‌تر در TLS
فرآیند Handshake سریع‌تر و بهینه‌تر
کارایی و سرعت بالاتر در ارتباطات
و امنیت بیشتر در نسخه‌های جدید مرورگرها و سیستم‌عامل‌ها

در ادامه این تفاوت‌ها را با جزئیات بیشتری بررسی می‌کنیم تا ببینیم چه نکاتی TLS را جایگزین قطعی SSL کرده است.

⭐ محتوای مرتبط: پروتکل SSL چگونه کار می‌کند؟ نگاهی عمیق‌تر به SSL

مقایسه SSL و TLS در یک نگاه

در جدول زیر خلاصه‌ای از تفاوت‌های SSL و TLS را ببینید تا وارد جزئیات شویم:

مورد مقایسه	SSL	TLS
پروتکل انتقال داده	مبتنی بر TCP است اما ارتباط به‌صورت صریح و مرحله‌به‌مرحله برقرار می‌شود؛ هر تبادل داده احراز هویت جداگانه دارد که باعث تأخیر و مصرف منابع بیشتر می‌شود.	مبتنی بر TCP است اما با روش‌های فشرده‌سازی و الگوریتم‌های بهینه، ارتباط ضمنی و سریع برقرار می‌شود؛ کارآمدتر و سازگارتر با وب امروزی است.
نوع الگوریتم‌های رمزنگاری	از الگوریتم‌های قدیمی مثل RC4، MD5 و SHA-1 استفاده می‌کند که امروزه ناامن شناخته می‌شوند.	از الگوریتم‌های مدرن مثل AES و SHA-256 و همچنین HMAC برای یکپارچگی داده‌ها استفاده می‌کند؛ بسیار امن‌تر و سریع‌تر است.
فرآیند اتصال (Handshake)	شامل مراحل متعدد و کندتر است و به‌دلیل استفاده از الگوریتم‌های ضعیف‌تر، در برابر حملات MITM آسیب‌پذیر است.	از روش‌های تبادل کلید مدرن مانند DH و ECDHE استفاده می‌کند؛ سریع‌تر، امن‌تر و پشتیبان احراز هویت دوطرفه است.
تعداد نسخه‌ها	شامل SSL 1.0، ۲.۰ و ۳.۰ (همه منسوخ‌شده).	شامل TLS 1.0، ۱.۱، ۱.۲ و ۱.۳ (نسخه‌های ۱.۲ و ۱.۳ فعلاً استاندارد هستند)؛ نسخه ۱.۳ حدود ۳۰٪ سریع‌تر است.
روش تبادل کلید	بر پایه RSA انجام می‌شود که در برابر حملات مدرن آسیب‌پذیر است.	از DH و ECDHE استفاده می‌کند و از ویژگی PFS پشتیبانی دارد؛ در نتیجه امنیت بسیار بالاتری ارائه می‌دهد.
احراز هویت	تنها احراز هویت سرور انجام می‌شود و احراز هویت کاربر وجود ندارد.	از احراز هویت دوطرفه پشتیبانی می‌کند و از مکانیزم‌های مدرن مانند OCSP برای بررسی اعتبار گواهینامه بهره می‌گیرد.

فرق SSL و TLS از نظر پروتکل انتقال داده

هر دو پروتکل SSL و TLS بر پایه پروتکل TCP کار می‌کنند، که تضمین می‌کند داده‌ها به‌صورت کامل، بدون خطا و به‌ترتیب درست به مقصد برسند. با این حال، شیوهٔ انتقال داده در SSL و TLS متفاوت است.

در SSL برقراری ارتباط میان کاربر و سرور به‌صورت صریح آغاز می‌شود و برای هر تبادل داده، مراحلی جداگانه از احراز هویت انجام می‌گیرد. این موضوع باعث تأخیر در ارتباط و مصرف بیشتر منابع سیستم می‌شود.

در مقابل، TLS این فرایند را ساده‌تر و بهینه‌تر کرده است. ارتباط کاربر و سرور در آن به‌صورت ضمنی و سریع برقرار می‌شود و از روش‌های فشرده‌سازی داده و الگوریتم‌های رمزنگاری بهینه بهره می‌برد. در نتیجه تبادل اطلاعات در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام می‌گیرد.

تفاوت SSL با TLS از نظر نوع الگوریتم‌های رمزنگاری

پروتکل SSL از الگوریتم‌های رمزنگاری قدیمی‌تر مانند RC4، MD5 و SHA-1 استفاده می‌کرد؛ الگوریتم‌هایی که امروزه ناامن شناخته می‌شوند و در برابر حملاتی همچون Brute Force آسیب‌پذیر هستند.

در مقابل، TLS با تکیه بر الگوریتم‌های پیشرفته‌تر مانند AES (Advanced Encryption Standard) و SHA-256، سطح بسیار بالاتری از امنیت را ارائه می‌دهد. علاوه بر این TLS برای اطمینان از یکپارچگی داده‌ها از HMAC (Hash-based Message Authentication Code) بهره می‌گیرد، در حالی که SSL تنها از MAC ساده استفاده می‌کرد.

به‌روزرسانی‌های پی‌درپی در نسخه‌های TLS باعث حذف الگوریتم‌های ضعیف و افزودن فناوری‌های مدرن‌تر شده است. در نتیجه TLS رمزنگاری امن‌تر، سریع‌تر و مقاوم‌تری را نسبت به SSL ارائه می‌دهد.

⭐ محتوای مرتبط: انواع گواهینامه SSL؛ کدامیک مناسب شماست؟!

تفاوت SSL و TLS از نظر فرآیند اتصال (Handshake)

فرآیند Handshake مرحله‌ای است که در آن مرورگر و سرور پیش از شروع ارتباط امن، هویت یکدیگر را تأیید کرده و کلیدهای رمزگذاری را تعیین می‌کنند.

در SSL این فرایند شامل مراحل متعددی بود که گاهی باعث ایجاد تأخیر در برقراری ارتباط می‌شد. افزون بر آن، استفاده از الگوریتم‌های ضعیف‌تر امنیتی، این مرحله را در برابر حملات MITM (Man-in-the-Middle) آسیب‌پذیر می‌کرد.

در TLS اما این روند با سرعت و امنیت بیشتری طراحی شده است. TLS از روش‌های مدرن تبادل کلید مانند Diffie-Hellman (DH) و Elliptic Curve Diffie-Hellman Ephemeral (ECDHE) استفاده می‌کند تا طرفین بتوانند بدون افشای اطلاعات حساس، کلید مشترک را تولید کنند. همچنین TLS از احراز هویت دوطرفه پشتیبانی می‌کند و خطر نفوذ در مرحلۀ اتصال را به حداقل می‌رساند.

فرق SSL و TLS از نظر تعداد نسخه‌ها

پروتکل SSL در سه نسخه ارائه شد:

SSL 1.0 (که هرگز عمومی نشد)،
SSL 2.0
SSL 3.0

با این حال به دلیل وجود آسیب‌پذیری‌های جدی امنیتی، هر دو نسخۀ نهایی سال‌هاست منسوخ شده‌اند.

TLS به‌عنوان جانشین مستقیم SSL معرفی شد و تاکنون در چهار نسخه منتشر شده است: TLS 1.0، ۱.۱، ۱.۲ و ۱.۳.

دو نسخۀ نخست در سال ۲۰۲۱ به‌طور رسمی کنار گذاشته شدند و امروزه تنها TLS 1.2 و TLS 1.3 استانداردهای اصلی ارتباطات امن در اینترنت محسوب می‌شوند.

نسخۀ TLS 1.3 با حذف الگوریتم‌های ناامن و کاهش مراحل Handshake، نه‌تنها امنیت بالاتری دارد بلکه تا حدود ۳۰ درصد سریع‌تر از نسخه‌های پیشین عمل می‌کند.

⭐ محتوای مرتبط: خطاهای رایج SSL و راه‌حل رفع آن‌ها (+ویدئو)

تفاوت SSL و TLS از نظر روش تبادل کلید

در نسخه‌های SSL تبادل کلید رمزگذاری معمولاً از طریق الگوریتم RSA (Rivest–Shamir–Adleman) انجام می‌شد. هرچند RSA در زمان خود قابل‌اعتماد بود، اما در برابر حملات مدرن، به‌ویژه آن‌هایی که مبتنی بر تحلیل کلید خصوصی هستند، آسیب‌پذیری‌هایی داشت.

TLS برای رفع این نقطه ضعف از روش‌های تبادل کلید پویا مانند DH (Diffie-Hellman) و ECDHE (Elliptic Curve Diffie-Hellman Ephemeral) استفاده می‌کند. این روش‌ها اجازه می‌دهند دو طرف بدون تبادل مستقیم کلید، مقدار مشترکی برای رمزگذاری تولید کنند؛ در نتیجه احتمال افشای کلید در مسیر تقریباً صفر است.

افزون بر این، TLS از ویژگی PFS (Perfect Forward Secrecy) پشتیبانی می‌کند؛ یعنی حتی اگر کلید اصلی بعدها فاش شود، داده‌های پیشین همچنان غیرقابل رمزگشایی خواهند بود. این قابلیت در SSL وجود نداشت.

تفاوت SSL و TLS از نظر احراز هویت

در پروتکل SSL احراز هویت ساختار ساده‌تری داشت و تنها بر اساس گواهینامه دیجیتال سرور انجام می‌شد؛ در نتیجه، احراز هویت سمت کاربر وجود نداشت و همین موضوع احتمال وقوع حملات افزایش می‌داد.

اما TLS با رویکردی چندلایه، این نقطه ضعف را رفع کرده است. این پروتکل علاوه بر استفاده از گواهینامه دیجیتال، از الگوریتم‌های قوی‌تر برای اعتبارسنجی طرفین بهره می‌گیرد و از ساز و کارهایی نظیر OCSP (Online Certificate Status Protocol) برای بررسی لحظه‌ای اعتبار گواهینامه استفاده می‌کند. همچنین TLS از احراز هویت دوطرفه پشتیبانی می‌کند؛ به این معنا که هم سرور و هم کاربر می‌توانند هویت یکدیگر را تأیید کنند.

⭐ محتوای مرتبط: پروتکل https چیست؟ چه فرقی با HTTP دارد و چرا به آن نیاز داریم؟

چرا هنوز هاستینگ‌ها از SSL استفاده می‌کنند؟

هرچند SSL سال‌هاست منسوخ شده و جای خود را به TLS داده است، اما بسیاری از شرکت‌های هاستینگ و ارائه‌دهندگان گواهی امنیتی همچنان از واژۀ SSL استفاده می‌کنند. دلیل اصلی این موضوع، عادت تاریخی و آشنایی ذهنی کاربران با نام SSL است.

SSL نخستین پروتکل رمزنگاری بود که برای ایمن‌سازی ارتباطات اینترنتی معرفی شد و از آن زمان، نامش به نوعی به برند عمومی امنیت وب تبدیل شده است. به همین دلیل، بسیاری از کاربران هنوز هم هر گواهی امنیتی با هر فناوری دیگری در پس آن را با عنوان SSL می‌شناسند.

در واقع، زمانی که شما از هاستینگ خود گواهی SSL خریداری یا آن را فعال می‌کنید، در عمل همان گواهی TLS روی سرور نصب می‌شود. هیچ شرکت معتبری امروزه از نسخه‌های واقعی SSL استفاده نمی‌کند.

از کجا بفهمیم یک وب‌سایت از SSL یا TLS استفاده می‌کند؟

تشخیص اینکه یک وب‌سایت از SSL یا TLS استفاده می‌کند، بسیار ساده است. کافی است به نوار آدرس مرورگر خود نگاه کنید؛ اگر نشانی سایت با https:// آغاز شود و در کنار آن نماد قفل سبز یا خاکستری‌رنگ نمایش داده شود ارتباط شما با آن سایت از طریق یک پروتکل امن (TLS) برقرار شده است. در مرورگرهای امروزی، تمامی اتصالات امن با TLS انجام می‌شود، حتی اگر در توضیحات گواهی، واژۀ SSL ذکر شده باشد.

با کلیک روی آیکون قفل می‌توانید جزئیات بیشتری از گواهی امنیتی ببینید. در قسمت Protocol نیز معمولاً نسخۀ مورد استفاده مشخص شده است.

بالاخره SSL یا TLS؛ کدام بهتر است؟

پاسخ کوتاه این است: TLS بسیار امن‌تر و بهتر از SSL است.

پروتکل SSL مدت‌هاست که از سوی مرورگرها و نهادهای امنیتی پشتیبانی نمی‌شود. در مقابل، TLS نسخه‌ی تکامل‌یافته و به‌روزشدۀ SSL است. بنابراین، در تمامی کاربردهای امروزی وب، انتخاب درست و مطمئن TLS است.

به امنیت سلام کنید!

دوران SSL مدت‌هاست به پایان رسیده و حالا نوبت TLS است تا امنیت واقعی دنیای وب را تضمین کند. TLS نه‌تنها نسخه‌ی جدیدتر SSL است، بلکه سریع‌تر، امن‌تر و سازگارتر با فناوری‌های روز محسوب می‌شود. پس هر جا عبارت «SSL فعال است» را دیدید، بدانید در واقع TLS در حال محافظت از ارتباط شماست و اغلب جایی برای نگرانی نیست.

اگر هنوز نگرانی از بابت امنیت اطلاعات خود در فضای وب دارید یا سوالی در این مورد در ذهنتان مانده است در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید.