تحقیق کلمات کلیدی چیست

کامل‌ترین راهنمای تحقیق کلمات کلیدی (از زبان یک متخصص!)

در این راهنمای کامل،‌ نحوه انجام کیورد ریسرچ را مرحله‌به‌مرحله توضیح داده‌ایم و از اشتباهی که هنگام تحقیق کلمات کلیدی باید در حذر باشید گفتیم.

تحقیق کلمات کلیدی یا کیورد ریسرچ (keyword research)، اولین لازمۀ ظاهر شدن صفحات سایت در نتایج جست‌وجوی گوگل و دیگر همکارانش است.

کیورد ریسرچ یعنی پیدا کردن عباراتی که مخاطب هدف شما آن‌ها را برای تحقیق، خرید و پیدا کردن اطلاعات مورد نیازش سرچ می‌کند.

همین اول کار بگویم که قرار است یک مقالۀ مفصل و طولانی را بخوانید؛ چون سعی کردم چیزی را از قلم نیندازم و تمام مراحل کیورد ریسرچ را دقیقاً به همان شکلی که خودم به‌عنوان متخصص محتوا انجام می‌دهم، به‌صورت عملی به شما هم آموزش بدهم.

📌 اگر مقدماتی مثل معنای کلمه کلیدی و اهمیت آن را می‌دانید، اسکرول کنید و یک‌راست بروید سراغ آموزش:)

منظور از کلمات کلیدی چیست؟

کلمۀ کلیدی می‌تواند معانی مختلفی داشته باشد؛ اما خب برای ما، مفهوم آن در دنیای بهینه‌سازی موتورهای جست‌وجو (SEO) اهمیت دارد.

وقتی از این زاویه به ماجرا نگاه کنیم، می‌بینیم کلمات کلیدی عبارات و کلماتی هستند که مردم آن‌ها را در موتورهای جست‌وجو (مثلاً گوگل) سرچ می‌کنند تا به اطلاعاتی که دنبالش هستند برسند.

مثلاً، وقتی می‌خواهید از قیمت روز دلار مطلع شوید، عبارت “قیمت دلار” را سرچ می‌کنید؛ یا مثلاً وقتی قصد خرید سیستم گیمینگ دارید و می‌خواهید قبل از دست‌به‌جیب شدن اطلاعات کاملی در این رابطه به دست بیاورید، احتمالاً عبارت “راهنمای خرید سیستم گیمینگ” را جست‌وجو خواهید کرد.

کلمه کلیدی چیست

جلوتر که برویم، توضیح می‌دهیم که چرا استفادۀ درست از کلمات کلیدی اهمیت دارد و چطور انجام چنین کاری می‌تواند ترافیک مرتبط را به صفحات سایت هدایت کند.

ولی فعلاً بیایید به این سوال هم پاسخ بدهیم:

کیورد ریسرچ یا تحقیق کلمات کلیدی چیست؟

به زبان ساده، به فرایند پیدا کردن و آنالیز کلمات کلیدی‌ای که هر کسب‌وکار را به مخاطبان هدفش وصل می‌کند، تحقیق کلمات کلیدی (Keyword Research) می‌گویند.

کیورد ریسرچ زیربنای اصلی سئو سایت است و نتایج آن برای اهداف گوناگونی به کار می‌آیند. نتایج این تحقیق، سؤالاتی که باید جواب بدهید، پرتکرار بودن یا نبودن پرسش‌ها و دغدغه‌های مختلف، میزان سختی هر کلمۀ کلیدی و… را در اختیارتان قرار می‌دهد.

اجازه دهید رک بگوییم:

موفقیت و رشد هیچ سایتی ممکن نمی‌شود، مگر با سئو درست و جذب ترافیک از موتورهای جست‌وجو مثل گوگل؛ و البته که سئو درست‌وحسابی امکان‌پذیر نیست، مگر با تحقیق کلمات کلیدی به‌شکلی درست و پیدا کردن عبارات‌هایی که باید راجع‌به آن‌ها محتوا تولید کنید!

البته که کلیت فرایند ظرافت‌های زیادی دارد؛ ولی وقتی روال را یاد بگیرید و به آن مسلط شوید، خواهید دید که کار سخت نیست.

محتوای مرتبط: سئو چیست؟ هرآنچه باید بدانید

یک نکتۀ جالب: طبق مطالعه‌ای که ahref اخیرا انجام داده، از بین تمام سایت‌هایی که روی اینترنت وجود دارند، کمتر از ۱۰ درصد به تحقیق کلمات کلیدی و جذب ترافیک ارگانیک از گوگل اهمیت می‌دهند!

درصد سایت‌هایی که سئو می‌شوند

بنابراین، اگر کیورد ریسرچ را جدی بگیرید و برای بهتر کردن سئو وقت بگذارید، از ۹۰ درصد سایت‌ها جلو خواهید زد!

در این مقاله یادتان می‌دهیم که چطور از کلمه کلیدی در سئو استفاده کنید تا در نهایت به هدفی که می‌خواهید برسید؛ ولی قبل از اینکه سراغ بخش عملی ماجرا برویم، بیایید از دلایل اهمیت این فرایند صحبت کنیم.

تحقیق کلمات کلیدی برای سئو از نان شب واجب‌تر است!

تحقیق کلمات کلیدی لازمۀ اصلی تدوین استراتژی سئو و حتی اجرای درست آن.

موتورهای جست‌وجو همیشه سعی می‌کنند بهترین جواب را به جست‌وجوکننده نشان بدهند. به همین خاطر، اگر می‌خواهید سایت خود را در معرض دید مخاطبان هدف کسب‌وکارتان قرار دهید، باید بدانید آن‌ها با جست‌وجوی چه عباراتی سعی می‌کنند به محصولات، خدمات و اطلاعاتی که روی سایت شما آپلود شده‌اند، برسند.

به عبارتی دیگر، تحقیق کلمات کلیدی کمک می‌کند درک خیلی بهتری از بازار هدف داشته باشید؛ اطلاعاتی که نه‌تنها از منظر افزایش ترافیک سایت به‌دردبخور هستند، بلکه می‌توانند فرصت‌های طلایی و کمبودها را هم نشانتان بدهند.

مثلاً شاید یک موبایل‌فروشی آنلاین داشته باشید که فقط گوشی‌های اپل و سامسونگ را می‌فروشد؛ ولی بعد از کیورد ریسرچ می‌بینید که سرچ عبارت “خرید گوشی شیائومی” بسیار بالا است؛ این دیتا نشان می‌دهد شاید بد نباشد فروش این برند را هم مدر نظر داشته باشید.

در کل، موارد زیر جزو مزایای تحقیق واژگان کلیدی به حساب می‌آیند:

  • امکان بهبود جایگاه صفحات در نتایج جست‌وجو یا اصطلاحاً SERP
  • افزایش ترافیک ارگانیک سایت
  • جذب مشتری و افزایش فروش
  • بهبود تجربۀ کاربری با ارائۀ محتوای مرتبط با دغدغه و خواستۀ مخاطب هدف
  • فرصت به دست آوردن مزیت رقابتی در شلوغ‌ترین بازارها
  • شناسایی ترند بازار و علایق مخاطبان هدف در بازه‌های زمانی مختلف
محتوای مرتبط: اسپم اسکور چیست و چه تاثیری روی سئو سایت دارد؟

 

یک پرسش مهم دیگر که احتمالاً در ذهن بسیاری از شما شکل گرفته باشد:

چه زمانی به کیورد ریسرچ نیاز داریم؟

به‌طور مشخص، یک سایت درست‌وحسابی در مواقع زیر به تحقیق کلمات کلیدی نیاز خواهد داشت:

  • راه‌اندازی یا ریدیزاین سایت: برای بهینه‌سازی ساختار سایت از همان مرحلۀ اول، موقع راه‌اندازی یا ریدیزاین سایت، کلمات کلیدی اصلی را با کیورد ریسرچ پیدا کنید.
  • تولید محتوا: برای پیدا کردن ایده جهت تولید محتوا و البته بهینه‌سازی محتواها، به تحقیق کلمات کلیدی نیاز خواهید داشت.
  • بازبینی‌های سئویی سایت: هر چند وقت یک بار باید وضعیت عملکرد کلمات کلیدی را بررسی کنید و احتمالاً لازم باشد در این زمان‌ها کیورد ریسرچ هم انجام دهید.
  • عرضۀ محصولات و خدمات جدید: چون باید بدانید مخاطب برای دسترسی به محصول جدید چه عبارتی را جست‌وجو می‌کند، به تحقیق کلمات کلیدی نیاز خواهید داشت.
  • ورود به بازارهای جدید: اگر قرار است حوزۀ فعالیت خود را گسترش دهید، باید برای تحقیق کلمات کلیدی در گوگل برنامه داشته باشید.

کلاً که این کار یک روال همیشگی است و این‌طور نیست که یک بار کلمات کلیدی را پیدا کنید و دیگر هیچ‌وقت سراغ کیورد ریسرچ نروید!

حالا وقت آموزش عملی است!

آموزش تحقیق کلمات کلیدی در ۷ مرحله

انجام کیورد ریسرچ‌ و پیدا کردن کلمات کلیدی‌ مرتبط با کسب‌وکارتان، ریزه‌کاری‌های بسیاری دارد. بعد از پشت سر گذاشتن این ۷ مرحله، می‌توانید مناسب‌ترین کلمات کلیدی مرتبط با کسب‌وکار خودتان را گلچین و از آن‌ها برای بهینه‌سازی سایتتان استفاده کنید.

مرحلۀ صفر: انواع کلمات کلیدی را بشناسید

قبل از انجام هر کاری، باید با انواع کلمات کلیدی آشنا شوید. قبلا در مقاله لینک‌شده کامل انواع کیوردها را بررسی کردیم، ولی خب بد نیست اینجا هم مروری سریع بر آن‌ها داشته باشیم.

📌💡نکتۀ پرومکس

شناخت انواع کیوردها مهم است، چون برای انتخاب کلیدی مرتبط با کسب‌وکار، باید بدانید هرکدام از این انواع چه فایده‌ای دارند و برای چه منظوری مناسب هستند.

ضمناً انتخاب کیوردهای درست و استفادۀ استراتژیک از آن‌ها، به جذب ترافیک مرتبط‌تر و با کیفیت‌تر منجر می‌شود.

Informational Keywords

کاربر با استفاده از این کلمات کلیدی، دنبال اطلاعات به‌خصوصی می‌گردد. مثلاً “راهنمای خرید لپ‌ تاپ”، کیوردی است که با جست‌وجوی آن در گوگل، لینک صفحاتی به نمایش درمی‌آیند که حاوی اطلاعات برای خرید لپ‌تاپ هستند.

یا مثلاً سرچ عبارت “دیجیتال مارکتینگ چیست؟”، یعنی کاربر می‌خواهد راجع‌به این شکل از بازاریابی اطلاعات به دست بیاورد.

Navigational Keywords

وقتی کاربر می‌داند دنبال چه چیزی می‌گردد و می‌خواهد از طریق گوگل (یا دیگر موتورهای جست‌وجو) لینک سایت مد نظر خود را پیدا کند، از کلمات کلیدی Navigational کمک می‌گیرد.

مثلاً فرض کنید یکی از دوستانتان لیموهاست را به شما معرفی کرده و گفته است که سرویس‌های میزبانی ما کیفیت بالایی دارند. وقتی پشت سیستم می‌نشینید و می‌خواهید سایت ما را پیدا کنید، عبارت لیموهاست را سرچ کرده و لینک سایت ما را در نتایج می‌بینید.

یا مثلاً می‌خواهید به سایت ایران‌خودرو بروید و نمی‌دانید آدرس سایت چیست، عبارت ایران خودرو را در گوگل جست‌وجو کرده و با کمک نتایجی که روی صفحه ظاهر می‌شوند، سایت رسمی شرکت را پیدا خواهید کرد.

Commercial Keywords

این دسته کلمات کلیدی موقعی به کار می‌آیند که کاربر قصد خرید دارد، ولی ترجیح می‌دهد قبل از دست‌به‌جیب شدن، تحقیقات خود را کامل‌تر کرده و اطلاعات بیشتری دربارۀ محصول به دست بیاورد.

دوباره مثال لپ‌تاپ را بررسی کنیم. فرض کنید دیزاینر هستید و دنبال لپ‌تاپی می‌گردید که به‌خوبی از پس نیازهای شما بربیاید. اینجا سرچ عبارت “بهترین لپ‌تاپ برای دیزاین” صفحاتی را روی نمایشگر لیست خواهد کرد که لپ‌تاپ‌های مختلف را مقایسه می‌کنند و اطلاعات مورد نیاز را در اختیارتان قرار می‌دهند.

Transactional Keywords

کلمات کلیدی Transactional موقعی سرچ می‌شوند که کاربر آمادۀ پرداخت هزینه و خرید است. مثلاً “خرید مانیتور گیمینگ” یا “سفارش آنلاین چلوکباب”.

کلمه کلیدی transactional چیست

علاوه‌بر این چهار دسته که انواع کیوردها را براساس نیت کاربر از جست‌وجو تفکیک می‌کنند، دسته‌بندی دیگری هم وجود دارد که کلمات کلیدی را براساس طول‌ آن‌ها از یکدیگر متمایز می‌کند.

کلمات کلیدی دم‌کوتاه (Short-Tail Keywords)

منظور کیوردهای کلی و کوتاهی هستند که نهایتاً ۳ کلمه طول دارند. مثلاً “هاستینگ”، “موبایل فروشی”، تیرآهن” و…، همگی در دستۀ کلمات کلیدی دم‌کوتاه قرار می‌گیرند.

کلمات کلیدی دم‌بلند (Long-Tail Keywords)

به کلمات کلیدی‌ای که طولانی‌تر (بیشتر از ۳ کلمه) هستند و به موضوع خاصی اشاره دارند، کلمات کلیدی دم‌بلند می‌گویند.

برای مثال، موبایل فروشی یک عبارت خیلی کلی است و می‌تواند طیف گسترده‌ای از موضوعات را شامل شود؛ ولی “بهترین موبایل فروشی بازار موبایل تهران” هدف مشخصی دارد؛ یعنی کاربر دنبال بهترین فروشگاهی می‌گردد که در یک موقعیت مکانی مشخص (بازار موبایل تهران) واقع شده است.

📌💡بیشتر بدانید (اصطلاحات)

  • Relevancy (مرتبط بودن): کلمات کلیدی هر صفحه باید کاملاً مربوط به محتوای آن باشند تا نیاز کاربر برطرف شود.
  • Search Volume (میزان جست‌وجو): منظور تعداد دفعاتی است که یک کلمۀ کلیدی در بازۀ زمانی مشخصی جست‌وجو شده است.
  • Competition (میزان رقابت): چه سطحی از رقابت برای تصاحب جایگاه‌های برتر یک کیورد مشخص وجود دارد. سطح بالای رقابت یعنی رسیدن به هدف سخت است و سطح پایین آسان‌تر بودن کار را نشان می‌دهد.
  • Authority (اعتبار): گوگل سعی می‌کند جایگاه‌های برتر را به صفحات سایت‌های معتبر اختصاص دهد؛ رسیدن به این رتبه‌ها از طریق گرفتن بک‌لینک سایت‌های معتبر و فعالیت مستمر و مداوم ممکن می‌شود.

 

 

تا اینجا، اطلاعات لازم دربارۀ دو دانش پایه‌ای (و بسیار ضروری) را به دست آوردید. قبل از اینکه وارد عمل شوید، باید یک‌سری پیش‌نیازها را هم رعایت کنید که در بخش بعدی راجع‌به آن صحبت‌ خواهیم کرد.

مرحلۀ ۱: به چند پرسش خیلی مهم پاسخ دهید

قبل از اینکه بخواهید با سئو رشد کسب‌وکارتان را راحت کنید، هنگام تدوین استراتژی، اول از همه باید ماهیت برند خود را درک کنید؛ بعد از آن، شناخت مشتری‌ها و نیازهایی که دارند، از بایدهایی هستند که نمی‌توانید آن‌ها را نادیده بگیرید!

خیلی‌ها این بخش مهم را بدون پیدا کردن پاسخ درست و دقیق رد می‌کنند؛ چون کیورد ریسرچ کلاً کاری است طولانی و زمان‌بر؛ پس خیلی‌ها این‌طور فکر می‌کنند دیگر چرا باید برای پیدا کردن پاسخ‌ پرسش‌هایی که جواب آن‌ها را در مشت خود دارند، زمان بگذارند؟!

نکتۀ مهم اینجا است که در بسیاری از مواقع ممکن است شما بخواهید برای چیزی رتبه‌های برتر را کسب کنید که از نظر مخاطبان هدفتان هیچ ارزشی ندارد.

قاعدتاً توجه به نیاز کاربر و آنچه می‌خواهد، مهم‌تر از ترجیحات شخصی شما است. در واقع، این‌طوری می‌شود که سئو می‌تواند کسب‌وکار را به ساحل موفقیت برساند.

یک بستنی‌فروشی خیالی را در نظر بگیرید که صاحبان آن می‌خواهند با کمک دیجیتال مارکتینگ (به‌طور مشخص سئو)، هم ترافیک سایت را بالا ببرند، هم مشتریان حضوری بیشتری داشته باشند و هم وضعیت فروش را بهبود ببخشند.

شخصی که قرار است روی سئو سایت این بستنی‌فروشی کار کند، قبل از اینکه وارد فاز تحقیق کلمات کلیدی شود، باید جواب این سؤال‌ها را به دست بیاورد:

  • مخاطبان هدف در گوگل دنبال چه نوع بستنی‌ها و دسرهایی می‌گردند؟
  • چه کسانی این عبارات را جست‌وجو می‌کنند؟ (ریز جزئیات مخاطبان هدف)
  • چه زمانی افراد این عبارات را جست‌وجو می‌کنند؟ آیا در یک بازۀ زمانی خاص، تعداد جست‌وجوها بیشتر می‌شود؟
  • جست‌وجوها چطور انجام می‌گیرند؟ مخاطبان از چه کلماتی استفاده می‌کنند؟ چه سؤال‌هایی می‌پرسند؟ آیا بیشتر جست‌وجوها روی موبایل انجام می‌شوند یا کامپیوتر؟
  • موقعیت مکانی مشتریان احتمالی کجا است؟

بعد از پیدا کردن جواب این سؤال‌ها، باید مشخص شود که چطور می‌توان محتوایی تولید کرد که خوشایند این افراد را به‌همراه داشته باشد.

بنابراین، پرسیدن این سؤال‌ها و پاسخ دادن به آن‌ها، زیربنایی است وجودش که برای تحقیق کلمات کلیدی ضرورت دارد.

محتوای مرتبط: کد اسکیما چیست و استفاده از آن‌ها چه تاثیری در سئو سایت دارد؟

 

مرحلۀ ۲: کیوردهای seed را مشخص کنید

این بخش اولین مرحلۀ عملی کل فرایند به حساب می‌آید. کیوردهای اصطلاحاً seed نشان‌دهندۀ حوزۀ فعالیت شما هستند. حتی جلوتر که به کار با ابزارهای تحقیق کلمات کلیدی برسیم هم به این کیوردها نیاز خواهید داشت.

البته که یکی از اشتباهات رایج در تحقیق کلمات کلیدی، اتکا به حدسیات است؛ اما خب در این مرحله حدسیات هم کارتان راه می‌اندازند. فکر کنید و ببینید کاربرانی که مخاطبان هدفتان هستند، برای پیدا کردن خدمات و محصولاتی که ارائه می‌کنید، چه عباراتی را در موتورهای جست‌وجو می‌نویسند.

مثلاً برای یک لوازم‌التحریرفروشی آنلاین، کلمات زیر می‌توانند کیوردهای seed باشند:

  • خودکار
  • مداد
  • مداد نوکی
  • دفترچه
  • پاک کن
  • دفتر نقاشی

منظورمان را متوجه شدید؟ اگر نه بیایید کلمات کلیدی seed یک فروشگاه مبلمان آنلاین را ببینیم:

  • مبل
  • میز ناهارخوری
  • عسلی
  • بوفه
  • میز تلویزیون
  • میز آشپزخانه

تأکید می‌کنیم که این دسته از کیوردها به‌تنهایی ارزش چندانی ندارند؛ یعنی هدف‌گیری آن‌ها معمولاً خیلی فایده نخواهد داشت (مخصوصاً برای کسب‌وکارهای نوپا در فضای آنلاین).

همان‌طور که گفتیم، این کیوردها ملزوماتی هستند که قرار است در مراحل بعدی به کارتان بیایند؛ پس زیاد خودتان را درگیر آن‌ها نکنید و در عرض چند دقیقه، با تعیین چند کلمۀ تخمینی این مرحله را به پایان برسانید.

مرحلۀ ۳: پیشنهادات گوگل را بررسی کنید

بعد از پیدا کردن کلمات کلیدی seed، می‌توانید یک کیورد ریسرچ خیلی ساده را در گوگل انجام دهید. حتماً دیده‌اید که نوشتن یک کلمه در نوار جست‌وجو، پیشنهادهایی را نشانتان می‌دهد که آن تک‌کلمه را در خود جای داده‌اند. تصویر زیر را ببینید:

پیشنهادهای گوگل

کلمۀ خودکار را در گوگل نوشتیم و گوگل پیشنهادهایی مرتبط با این کلمه را در اختیارمان قرار داده است. این پیشنهادها عباراتی هستند که کاربران قبلاً آن‌ها را سرچ کرده‌اند و می‌توانند به‌عنوان کلمات کلیدی‌ای که ارزش مانور دارند، بررسی شوند.

همچنین، بعد از انجام جست‌وجو و نمایش نتایج، در انتهای صفحه، بخشی با عنوان People also search for دیده می‌شود که کلمات کلیدی این بخش هم می‌توانند مناسب هدف‌گیری باشند:

استفاده از پیشنهادات گوگل برای تحقیق کلمات کلیدی

پس تک‌تک کلمات کلیدی seed را در گوگل جست‌وجو کنید و عبارات جدیدی که گوگل پیشنهاد می‌دهد را جایی یادداشت کنید.

مرحلۀ ۴: بررسی دقیق و موشکافانۀ رقبا

فرقی نمی‌کند چه محصولی می‌فروشید و چه خدماتی ارائه می‌دهید؛ الان وضعیت اینترنت طوری است که قطعاً چند رقیب دارید که هرکدام از آن‌ها سعی می‌کنند سهم بزرگ‌تری از بازار را برای خود بردازند.

تفکر غلط «کسب‌وکار من بدون رقیب است» را دور بریزید! در خلوت‌ترین بازارها هم دیجی‌کالا، ترب و سایت‌های این‌چنینی هستند که کسب‌وکارتان باید با آن‌ها وارد رقابت شود.

یکی از بهترین و کاربردی‌ترین تکنیک‌های تحقیق کلمات کلیدی سئو، زیر نظر گرفتن رقبا و کلمات کلیدی‌ای که از آن‌ها استفاده می‌کنند است.

البته قبل از اینکه بخواهید این کار را انجام دهید، باید رقبای حاضر در فضای اینترنت را شناسایی کنید. برای این کار، کلمات کلیدی‌ seed که در مرحلۀ ۲ مشخص کردید را در نوار جست‌وجو بنویسید. سایت‌هایی که در نتایج صفحۀ اول قرار گرفته‌اند، جدی‌ترین رقبایی هستند که قرار است با آن‌ها وارد جدال شوید.

نکته: ممکن است جست‌وجوی کیوردهای seed اطلاعات به‌دردبخوری در اختیارتان قرار ندهند. در این صورت، باید از کلمات کلیدی دقیق‌تر استفاده کنید. مثلاً خرید خودکار بیک؛ این‌طوری می‌توانید بفهمید کدام کسب‌وکارهای آنلاین محصولاتی که شما عرضه می‌کنید را می‌فروشند!

بعد از پیدا کردن رقبا، سراغ سایت‌های آن‌ها بروید و ببینید تمرکزشان روی کدام کیوردها است. به دست آوردن چنین اطلاعاتی با کمک ابزارهای تحقیق کلمات کلیدی خیلی راحت‌تر خواهد بود؛ ولی خب بدون چنین ابزارهایی هم می‌توانید به برخی اطلاعات کاربردی دست پیدا کنید.

مثلاً، می‌توانید صفحات رقبا که در نتایج جست‌وجو دیده می‌شوند را زیر ذره‌بین ببرید و ببینید در عنوان، توضیحات متا، سؤالات پرتکرار و…، کدام کلمات کلیدی به کار گرفته شده‌اند.

همچنین، ورود به سایت‌ها و بررسی صفحات مختلف، برای پیدا کردن کیوردهایی که در هدینگ‌ها لحاظ شده‌اند هم کارتان را راه می‌اندازد. یا بررسی مقدمۀ مقالات، پاراگراف ابتدایی، پارگراف انتهایی و کلاً هرجایی که استفاده از کیوردهای اصلی توصیه می‌شود (جلوتر بیشتر راجع‌به این موضوع صحبت خواهیم کرد) می‌تواند کلی کار را جلو ببرد.

تا جایی که می‌توانید سایت‌های رقیب بیشتری را بررسی کنید؛ با این کار، علاوه‌بر پیدا کردن کلمات کلیدی مرتبط که می‌توانید روی استفاده از آن‌ها مانور بدهید، امکان پیدا کردن گپ‌های محتوایی هم برایتان فراهم می‌شود؛ یعنی فرصت‌های که رقبا نادیده گرفته‌اند و می‌توانید با پوشش آن‌ها، شانس خود را برای جذب ترافیک مرتبط بیشتر کنید.

حالا به لیست کاملی از کلمات کلیدی دسترسی دارید که می‌توانید از آن‌ها برای بهینه‌سازی سایت خود استفاده کنید؛ تازه هنوز عملاً وارد فرایند کیورد ریسرچ هم نشده‌اید!

دقت کنید که در این مرحله نباید به نوع کلمات کلیدی اهمیت بدهید؛ چه Informational، چه Transactional، چه Long-Tail، چه Short-tail؛ فعلاً هدف جمع‌آوری هرچه بیشتر کیوردها است!

محتوای مرتبط: فایل Robots.txt چیست و چه کاربردی در سئو تکنیکال سایت دارد؟

 

مرحلۀ ۵: استفاده از ابزارهای تحقیق کلمات کلیدی

در واقع این مرحله، مرحلۀ اصلی‌ کیورد ریسرچ به حساب می‌آید. تصور خیلی‌ها از این فرایند، به استفاده از این ابزارها محدود می‌شود؛ ولی همان‌طور که دیدید، با یک فرایند گسترده طرف هستیم که اگر می‌خواهید به بهترین شکل ممکن پیش برود، باید قبل از به‌کارگیری این ابزارها، کلی کار دیگر را انجام دهید.

رقبا و موتورهای جست‌وجو، مخازن بی‌نظیری از کلمات کلیدی هستند؛ ولی خب اگر قرار باشد برای پیدا کردن کیوردهای مرتبط با کسب‌وکار خود فقط به آن‌ها اتکا کنید، قطعاً کلی گزینۀ مناسب از دیدتان پنهان خواهد ماند.

ضمناً این را هم بگوییم که روال عملکردی همۀ این ابزارها تقریباً یکسان است. کلمۀ کلیدی seed را می‌نویسید و مجموعه‌ای از کیوردهای مرتبط را تحویل می‌گیرید.

اگر موافق باشید، ۳ ابزار معروف و کاردرست را معرفی کنیم.

Google Keyword Planner

اگر اکانت گوگل ادز داشته باشید، می‌توانید به‌صورت رایگان از این ابزار استفاده کنید. نکتۀ مهم اینکه حتی لازم نیست در حساب اکانت خود یک سنت هم پول داشته باشید؛ صرف داشتن اکانت، استفادۀ مجانی از Google Keyword Planner را ممکن می‌کند.

پس اگر دنبال یک ابزار رایگان تحقیق کلمات کلیدی هستید، این ابزار می‌تواند انتخاب مناسبی باشد که البته برخی محدودیت‌های آن آزاردهنده هستند.

در مقایسه با بسیاری از ابزارهای دیگر که بیشتر آن‌ها پولی هستند، Google Keyword Planner به معنای واقعی کلمه ضعف دارد!

البته خب ایرادی هم نمی‌توان گرفت؛ چون این ابزار در اصل برای کمپین‌های گوگل ادز طراحی شده و عملکردش به‌عنوان یک ابزار تحقیق کلمۀ کلیدی، یک کاربرد جانبی محسوب می‌شود.

نکتۀ منفی دیگری که خیلی توی ذوق می‌زند، ضعف Google Keyword Planner در پیدا کردن کلمات کلیدی دم‌بلند است که جلوتر می‌بینید چقدر برای سئو سایت مهم هستند.

محتوای مرتبط: آموزش کار با افزونه یوست سئو

 

SEMrush

SEMrush یکی از معتبرترین مراجع و منابع سئویی است که سئوکارهای بسیاری از مطالب و ابزارهای آن استفاده می‌کنند. یکی از این ابزارها برای کیورد ریسرچ کاربرد دارد.

بعد از وارد کردن کلمۀ کلیدی seed در این پلتفرم، علاوه‌بر دریافت کلمات کلیدی مرتبط، اطلاعات تکمیلی مفیدی مثل میزان جست‌وجو (Volume Search)، سطح رقابت (Competition Level)، عدد سختی کلمۀ کلیدی (Keyword Difficulty Level Score) و هزینه به ازای کلیک یا CPC (برای استفاده در کمپین‌های گوگل ادز و انواع تبلیغات کلیکی) را هم مشاهده خواهید کرد.

همچنین، ابزار SEMrush برخی قابلیت‌های پیشرفته را هم ارائه می‌کند که به درد رصد عملکرد صفحات برای یک یا چند کلمۀ کلیدی، تجزیه‌وتحلیل صفحات رقبا و وضعیت بک‌لینک‌ها می‌خورند. قابلیت‌هایی که می‌توانند سئو کردن سایت را راحت‌تر و مؤثرتر پیش ببرند.

تنها مشکل SEMrush این است که مسلط شدن به نحوه پیدا کردن بهترین کلمات کلیدی با استفاده از آن کمی سخت است. ضمن اینکه خبری از نسخۀ رایگان نیست و باید پول اشتراک پرمیوم آن را بپردازید تا امکان استفاده از امکاناتش فراهم شود.

Keywordtool.io

اگر نظر من را بپرسید، می‌گویم Keywordtool.io بهترین ابزار کیورد ریسرچ است که مجموعه‌ای از امکانات به‌دردبخور را با یک رابط گرافیکی کاربرپسند (و ساده) ارائه می‌کند.

نسخۀ رایگان این ابزار در بسیاری از مواقع کارتان را راه می‌اندازد؛ اما خب بدون شک، با خرید نسخۀ پرمیوم، به سطح جدیدی از امکانات دسترسی پیدا خواهید کرد که می‌توانند خروجی خیلی دقیق‌تری ارائه کنند.

برعکس Google Keyword Planner، این پلتفرم در شناسایی کیوردهای دم‌بلند عملکرد خیلی خوبی دارد. کلمات کلیدی‌ای که دقیق‌تر هستند و به‌خاطر رقابت کمتر، رتبه گرفتن از آن‌ها ساده‌تر است.

نکتۀ مهم دیگر اینکه Keywordtool.io اجازه می‌دهد علاوه‌بر گوگل، کلمات کلیدی پلتفرم‌های دیگر مثل یوتیوب، آمازون، اینستاگرام و حتی App Store را هم پیدا کنید.

در کل، به‌خاطر همۀ این امکانات، Keywordtool.io را یکی از بهترین‌ها در نظر می‌گیریم. در ویدیوی زیر، روش تحقیق کلمات کلیدی با این ابزار را بررسی می‌کنیم.

محتوای مرتبط: راهنمای جامع سئوی فروشگاه اینترنتی (از پیش‌نیاز تا اجرا)

 

مرحلۀ ۶: استفاده از گوگل سرچ کنسول و گوگل ترندز

اگر قبلاً روی سایتتان تعدادی محتوا آپلود کرده‌اید و حالا قصد آپدیت آن را دارید از سرچ کنسول و گوگل ترندز غافل نشوید.

Google Search Console ابزاری است که خیلی از وبمسترها معتقدند بدون آن، امکان مدیریت درست یک سایت وجود ندارد! خیلی کوتاه بگوییم:

سرچ کنسول کمک می‌کند بفهمید عملکرد سایت در نتایج جست‌وجو به چه صورتی است.

با کمک این ابزار، تمام عباراتی که سایتتان برای آن‌ها رتبه گرفته است و به‌کمک آن‌ها ترافیک جذب می‌کند را شناسایی خواهید کرد؛ یعنی هم صفحاتی که از منظر سئو وضعیت خوبی دارند، هم صفحاتی که باید برای بهبود آن‌ها برنامه بریزید، مشخص خواهند شد.

نکتۀ جالب اینکه خود ابزار پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت ارائه می‌کند که اگر آن‌ها را به کار بگیرید، در مسیر بهینه‌سازی حداکثری سایت برای موتورهای جست‌وجو قدم برمی‌دارید.

کاربرد گوگل ترندز هم این است که محبوبیت یک کلمۀ کلیدی در بازه‌های زمانی مشخص را معلوم می‌کند. مثلاً در تصویر زیر، میزان ترند بودن کلمۀ کلیدی “خودکار” در یک بازۀ زمانی یک‌ساله را می‌بینید:

گوگل ترندز چیست

بنابراین، همان‌طور که نام Google Trends نشان می‌دهد، می‌توانید از آن برای شناسایی موضوعات داغ و ترند مرتبط به کسب‌وکارتان استفاده کنید.

خب تا اینجای مقاله، چگونگی کیورد ریسرچ و پیدا کردن کلمات کلیدی در ۷ مرحله را یاد گرفتید. وقت آن است که ببینیم چطور باید از این کلمات به بهترین شکل ممکن استفاده کرد تا وضعیت سئو سایت بهتر شود.

محتوای مرتبط: کامل‌ترین آموزش بهینه‌سازی تصاویر در وردپرس (آپدیت ۱۴۰۳)

 

چگونه تحقیقات کلمات کلیدی را در محتوای خود پیاده کنیم؟

قبل از هرکاری، باید نیت کاربر از جست‌وجو را درک کنید. بالاتر راجع‌به انواع کیوردها صحبت کردیم و گفتیم از منظر نیت کاربر، کلمات کلیدی به چهار دسته تقسیم می‌شوند. هرکدام از این چهار دسته، نیازمند محتوای به‌خصوصی هستند که با هدف رفع نیاز کاربر ارائه می‌شود.

برای مثال، صفحات وبلاگ معمولاً در نتایج جست‌وجوی کیوردهای Informational نمایش داده می‌شوند. به این ترتیب که کاربر عبارت “تحقیق کلمات کلیدی چطور انجام می‌گیرد” را سرچ می‌کند و به این مقاله‌ای که شما در حال خواندن آن هستید می‌رسد.

یا مثلاً، در پاسخ کیوردهای Transactional، صفحات محصول در صفحۀ نتایج لیست می‌شوند.

درک نیت کاربر مهم است، چون با این کار می‌فهمید قرار است چه صفحه‌ای را به هر کیورد اختصاص دهید.

بنا به تجربه، می‌توانیم بگوییم به‌طور کلی، لحاظ کردن کلمات کلیدی در محتوا پیرو قانون و قاعدۀ خاصی نیست! حداقل درحال‌حاضر این‌طور نیست.

در گذشته، گفته می‌شد چگالی کلمات کلیدی در متن یک فاکتور مهم است که هنگام تولید محتوا باید آن را در نظر گرفت؛ یا اینکه کلمات کلیدی حتماً باید در فلان قسمت‌های هر صفحه به کار گرفته شوند.

اخیراً گوگل خیلی هوشمندتر از قبل شده است؛ به همین خاطر، استفادۀ طبیعی از کلمات کلیدی در متن، بیشتر از هر چیز دیگری اهمیت دارد. این‌طوری بگوییم که فقط کافی است به فکر رفع نیاز کاربر و پاسخ به سؤال او باشید؛ گوگل کیفیت بالا را درک و صفحۀ شما را به نتایج برتر هدایت می‌کند.

از طرفی دیگر، رعایت برخی تکنیک‌ها هم ضرری ندارد و اتفاقاً متخصص‌ها پیشنهاد می‌کنند لحاظ کردن آن‌ها را در نظر داشته باشیم.

مثلاً اینکه بهتر است از کلمۀ کلیدی اصلی در عنوان و هدینگ‌ها استفاده کنید؛ یا مثلاً اینکه خیلی خوب می‌شود اگر بتوانید آن را به‌صورت طبیعی در پارگراف ابتدایی و انتهایی مقاله قرار دهید. همچنین، نوشتن کیورد اصلی در توضیحات متا و FAQ صفحه هم توصیه می‌شود؛ همین‌طور تگ آلت تصاویر صفحه!

علاوه‌بر این‌ها، می‌گویند در هر ۱۰۰۰ کلمه محتوا، نهایتاً ۶ بار از کلمۀ کلیدی استفاده کنید تا خدای‌ناکرده موتورهای جست‌وجو فکر نکنند می‌خواهید با Keyword Stuffing (که یکی از خط قرمزهای گوگل است)، توجه آن‌ها را به سایت خود جلب کنید.

باز هم تأکید می‌کنیم که همۀ این اقدامات را با در نظر گفتن این نکته که ارزش‌آفرینی و پاسخ به نیاز کاربر در اولویت قرار دارد انجام بدهید. به این منظور، برای اینکه در درک موضوع صفحات و نمایش کیفیت آن‌ها به گوگل کمک کنید، بهتر است کلمات کلیدی فرعی را هم حداقل یک بار در متن بنویسید.

وقتی محتوایی بتواند پاسخ کاملی به یک پرسش بدهد، گوگل آن را ارزشمند می‌بینید. برای اینکه کیفیت و ارزش بالای محتوای صفحه را به موتورهای جست‌وجو ثابت کنید، از کلمات کلیدی LSI کمک بگیرید تا تنوع محتوا بیشتر شود.

LSIها کلمات کلیدی‌ای هستند که شباهت مفهومی زیادی به کلمۀ کلیدی اصلی و فرعی دارند. مثلاً اگر “دستور پخت میگو” کلمۀ کلیدی اصلی باشد، عبارت “آموزش پخت دوپیازه میگو” می‌تواند LSI آن در نظر گرفته شود.

حالا بعد از یادگیری نحوۀ استفاده از کلمات کلیدی در مقاله، بیایید یک راهکار عالی را بررسی کنیم که برای ساماندهی و منظم کردن کیوردها به کار گرفته می‌شود.

فوت کوزه‌گری برای حرفه‌ای‌ها: خوشه‌بندی کلمات کلیدی

بعد از اینکه به کیورد ریسرچ مسلط شوید و بتوانید کلمات کلیدی مناسب را برای سایت کسب‌وکار خود انتخاب کنید، احتمالاً به یک مشکل رایج برخواهید خورد؛ آن هم نظم و ترتیب بخشیدن به کیوردها است.

تصویر زیر را ببینید تا بفهمید خوشه‌بندی چطور این مشکل را برطرف می‌کند:

خوشه‌بندی کلمات کلیدی

به ساده‌ترین بیان ممکن، خوشه‌بندی کلمات کلیدی یعنی قرار دادن کیوردهای مشابه (آن‌هایی که باید در نتایج جست‌وجوی مشابهی ظاهر شوند)، در گروه‌های یکسان و جدا از دیگر کلمات کلیدی.

برای مثال، دو عبارت “سرور مجازی” و “سرور مجازی لینوکس” می‌توانند در یک گروه قرار بگیرند و باید از دو عبارت “سرور اختصاصی” و “سرور اختصاصی مدیریت‌شده” جدا باشند!

انجام این کار به‌صورت دستی خیلی سخت و زمان‌بر خواهد بود؛ ضمن اینکه احتمالاً خروجی نهایی شامل خطاها و ایرادات بسیاری می‌شود؛ به همین خاطر، پیشنهاد می‌کنیم برای خوشه‌بندی کیوردها، این دو مرحله را پشت‌سر بگذارید:

  1. لیستی از کلمات کلیدی مرتبط با کسب‌وکارتان آماده کنید؛
  2. از یک ابزار کاربردی برای خوشه‌بندی آن‌ها کمک بگیرید.

مهم‌ترین مزیت این کار، امکان درک بهتر نیت کاربر از جست‌وجوی هر عبارت است؛ به‌دنبال این موضوع، می‌توانید محتوای جامع‌تری آماده کنید که به تمام پرسش‌های کاربر پاسخ داده و نیازهای او در آن زمینۀ به‌خصوص را برطرف می‌کند.

نکتۀ خیلی مهم: خروجی خوشه‌بندی کلمات کلیدی هیچ‌وقت کامل و بی‌نقص نیست و همیشه جا برای بهتر شدن دارد!

حالا تقریباً تمام آنچه که باید راجع‌به کیورد ریسرچ بدانید را یاد گرفته‌اید؛ منتهی برخی اشتباهات هستند که بیشتر کارشناس‌های محتوا، سئوکارها، مدیران دیجیتال مارکتینگ و کلاً افرادی که با این فرایند سروکار دارند، در دام آن‌ها گرفتار می‌شوند. در بخش بعدی، می‌خواهیم به این اشتباه‌های رایج بپردازیم.

اشتباهات رایج در تحقیق کلمات کلیدی

بالاتر گفتیم و باز هم تأکید می‌کنیم که کیورد ریسرچ کار سختی نیست؛ اما خب ریزه‌کاری‌های زیادی دارد؛ همین ریزه‌کاری‌ها ممکن است باعث شوند به مسیر اشتباه بروید و تأثیر منفی آن را روی خروجی نهایی ببینید.

منظورمان این اشتباهات است:

انتخاب کلمات کلیدی عمومی و بسیار رقابتی

منظور از کلمات کلیدی عمومی چیست؟ عباراتی که خیلی کلی هستند و معلوم نیست کاربر از جست‌وجوی آن‌ها چه هدفی دارد.

مثلاً اگر کفش‌فروشی داشته باشید، عبارت “کفش” یک کیورد عمومی به حساب می‌آید. آیا می‌توانید بگویید شخص جست‌وجوکنندۀ این عبارت دقیقاً دنبال چه چیزی است؟ آیا می‌خواهد کفش بخرد یا دنبال اطلاعات است؟ شاید هم صرفاً دنبال چند عکس کفش می‌گردد!

چنین کیوردهایی حجم جست‌وجوی خیلی زیادی دارند و معمولاً به همین خاطر، خیلی‌ها به اشتباه فکر می‌کنند باید تمام تلاششان را به کار ببندند تا برای آن‌ها رتبه بگیرند.

نکتۀ اول اینکه به‌خاطر رقابت بسیار بالا در کلمات کلیدی عمومی، کسب جایگاه‌های برتر در نتایج جست‌وجو، کاری بسیار سخت و طاقت‌فرسا است! مخصوصاً برای سایت‌های کوچک؛ چون باید با غول‌های صنعت خودشان و سایت‌های پرمخاطب (مثلاً دیجی‌کالا) وارد رقابت شوند.

نکتۀ دوم اینکه این کیوردها علی‌رغم توانایی جذب ترافیک خیلی زیاد، پتانسیل بالایی برای تبدیل بازدیدکننده به خریدار ندارند! چون همان‌طور که گفتیم، الزاماً جست‌وجوکنندۀ عبارت “کفش” قصد خرید ندارد!

در نتیجه، صرف زمان، انرژی و هزینه برای کسب جایگاه‌های برتر این کلمات کلیدی یعنی به هدر دادن منابع! چون قرار نیست آوردۀ خاصی را کسب کنید.

محتوای مرتبط: ریدایرکت ۳۰۱ چیست؟ + آموزش ریدایرکت ۳۰۱ و مزایای آن

 

نادیده گرفتن نیچ مارکت و کلمات کلیدی طولانی

اگر سایتتان را تازه بالا آورده‌اید، بهتر است کار خود را با تمرکز روی کلمات کلیدی دم‌بلند که منظور مشخصی دارند آغاز کنید.

در ادامۀ مثال بخش قبلی، کفش‌فروشی که در دنیای آنلاین تازه‌وارد محسوب می‌شود، با بهینه‌سازی صفحه‌ای مخصوص عبارت “خرید کفش ورزشی آدیداس مخصوص باشگاه” می‌تواند امید بیشتری به فروش داشته باشد. ضمن اینکه کار راحت‌تری هم برای بالا آوردن سایت خود در نتایج جست‌وجو خواهد داشت.

یک نمونه کیورد دم‌بلند

علاوه‌بر این، یکی دیگر از تکنیک‌هایی که خیلی به کمک کسب‌وکارهای تازه‌تأسیس می‌آید، تمرکز روی گوشه‌ای از بازار، یا اصطلاحاً Niche Marketing است. شاید یک کفش‌فروش انواع‌واقسام کفش‌ها را بفروشد، اما بهتر است برای شروع فعالیت خود، تمرکزش را روی عرضۀ کفش‌های رانینگ (مثلاً) بگذارد و بعد از اینکه اعتباری برای سایت خود دست‌وپا کرد، حوزۀ فعالیتش را گسترش دهد.

با این اوصاف، نادیده گرفتن اهمیت نیچ مارکت و استفاده نکردن از کلمات کلیدی طولانی (دم‌بلند)، یکی دیگر از اشتباهات مهلکی است که باید از آن دوری کنید.

تکیه بیش از حد به ابزارها و عدم تحلیل دستی

البته که ابزارها خوب هستند؛ اصلاً بگذارید دوباره تأکید کنیم که بدون آن‌ها راه به جایی نخواهید برد؛ اما خب از آن طرف بوم افتادن هم پسندیده نیست! منظورمان این است که نباید تمام کار را به آن‌ها بسپارید و فقط به نتایج ارائه‌شده توسط این پلتفرم‌ها اتکا کنید.

عقل حکم می‌کند خودتان با نگاهی تیزبینانه جزئیات را زیر نظر بگیرید. شاید لازم باشد وقت بگذارید و سایت رقبا را زیر تیغ موشکافانۀ خود ببرید. در بسیاری از مواقع، نکاتی را خواهید یافت که از دید بهترین ابزارها هم پنهان می‌مانند.

چنین چیزی مخصوصاً در وب فارسی زیاد اتفاق می‌افتد؛ چون بهترین ابزارهای تحقیق کلمات کلیدی هم در آنالیز زبان فارسی (در مقایسه با دیگر زبان‌ها که رواج بیشتری دارند) عملکرد ضعیف‌تری از خود نشان می‌دهند.

خلاصه که نتایج ابزارها را با اطلاعاتی که از تجزیه‌وتحلیل خودتان به دست آمده‌اند ترکیب کنید تا امکان بهینه‌سازی حداکثری استراتژی سئو سایت فراهم شود.

محتوای مرتبط: بهینه‌سازی نرخ تبدیل یا CRO چیست و چرا خیلی مهم است؟

 

توجه نکردن به Relevancy یا ارتباط کلمات کلیدی با موضوع

بالاتر گفتیم که مرتبط بودن کلمۀ کلیدی با موضوع محتوای صفحه‌ای که در نتایج جست‌وجوی آن ظاهر می‌شود، حیاتی است!

قبل‌ترها که گوگل به هوشمندی امروز نبود، زیاد پیش می‌آمد که در نتیجۀ جست‌وجوی عبارتی، صفحاتی کاملاً بی‌ربط روی نمایشگر کاربر ظاهر می‌شدند. مثلاً ممکن بود عبارت “طراحی سایت” را جست‌وجو کنید و لینک اول، صفحه‌ای با محتوایی فوق بی‌کیفیت و البته کاملاً نامرتبط می‌بود.

ولی خب حالا اوضاع فرق کرده است. اگر صفحات نامرتبط را برای کلمات کلیدی مختلف بهینه کنید، شاید (با احتمال خیلی کم)، بتوانید در زمانی کوتاه به هدف خود برسید و جایگاه‌های برتر را تصاحب کنید؛ اما بعد از مدتی، وقتی گوگل بالاخره متوجه عدم ارتباط بین محتوا و کیورد شود، کلاً از نتایج حذف خواهید شد.

این هم از بررسی اشتباه‌های رایجی که باز هم می‌گوییم باید مواظب باشید در دام آن‌ها گرفتار نشوید. به انتهای مقاله رسیده‌ایم و وقت جمع‌بندی است.

از هر طرفی که بروید به کیورد ریسرچ نیاز خواهید داشت

اگر قرار باشد مخاطبان هدف کسب‌وکارتان را به سایتتان جذب کنید، قطعاً به تحقیق کلمات کلیدی نیاز خواهید داشت!

امیدواریم توانسته باشیم هرآنچه لازم بود بدانید را با زبانی ساده و قابل فهم منتقل کنیم؛ اما خب از آنجایی که با موضوع گسترده‌ای طرفیم، طبیعی است که همچنان سؤالات به‌خصوصی در این رابطه داشته باشید.

اگر این‌طور است، در بخش کامنت‌های همین مقاله، پرسش خود را با ما مطرح کنید.

منابع: Moz| Semrush | ahrefs

نیکان حیدری

«نوشتن، قفل‌هایی را باز میکند که به ظاهر غیرقابل‌‌نفوذ هستند». این باور نیکان او را به سمت دنیای کلمات فرستاد و حالا چندسالی است که نوشته‌هایش قفل ذهن مخاطب‌های حوزه تکنولوژی را باز می‌کند.

نظر شما راجع به این محتوا چیست؟

عضویت در خبرنامه لیموهاست

در خبرنامه ما عضو شوید تا مطالب جدید جا نمونید.

آخرین مطالب دسته بندی توسعه کسب‌وکار آنلاین

دیدگاه ها

اولین نفری باشید که دیدگاه خود را ثبت می کنید

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *