کلاینت چیست؟ انواع Client و ربط آن به سرور

هر بار که در اینترنت یک صفحه را جست‌وجو و باز می‌کنید، صدها درخواست بین دستگاه شما و سرورها رد و بدل می‌شود تا آن صفحه به شما نمایش داده شود. یک سر تمام این تعاملات پیچیده و درخواست‌های رد و بدل شده

 در دنیای شبکه و اینترنت، اصطلاحات زیادی وجود دارند که آشنایی با آن‌ها برای فعالان این حوزه ضرورت دارد؛ یکی از این اصطلاحات کلاینت است که در کنار مجموعه‌ای دیگر از مفاهیم همچون سرور معنا می‌یابد. اگر می‌خواهید بدانید منظور از سرور و کلاینت چیست و چرا شما «کلاینت» به حساب می‌آیید، با این مقاله همراه باشید! 

کلاینت چیست؟ به زبان ساده

Client در لغت به معنای مشتری است؛ اما در اصطلاح دنیای شبکه و کامپیوتر، کلاینت به هر دستگاه یا نرم‌افزاری گفته می‌شود که درخواست دریافت سرویس‌ و خدمت خاصی را به سرورها یا پایگاه‌های داده ارسال می‌کنند.

در واقع وقتی صحبت از کلاینت و سرور می‌شود، یعنی سرور، ارائه‌دهنده و پاسخ‌دهنده است و کلاینت، درخواست‌کننده و دریافت‌کننده.  

پس کامپیوتر یا گوشی موبایل شما وقتی که به اینترنت وصل می‌شوید و صفحه‌ای را سرچ می‌کنید، ایمیلی را چک می‌کنید، پیامی ارسال می‌کنید و… یک کلاینت است که به یک سرور وصل می‌شود و درخواست شما را به سرور ارسال می‌کند.

کلاینت‌ها برای ارسال درخواست برای سرور و دریافت پاسخ، باید به شبکه متصل شوند. بنابراین، هر ابزاری که قابلیت اتصال به شبکه را داشته باشد، می‌تواند به‌عنوان کلاینت عمل کرده و به سرور درخواست خدمات ارسال کند.  

حالا که فهمیدیم کلاینت یعنی چی، بد نیست مروری هم بر تعریف سرور داشته باشیم.

سرور چیست؟

برای درک بهتر مفهوم کلاینت، باید بدانید معماری کلاینت سرور چیست و چگونه کار می‌کند. تا اینجای کار، فهمیدیم کلاینت یک دستگاه یا نرم‌افزار است که درخواست‌هایی را برای دسترسی به منابع یا سرویس خاصی ارسال می‌کند. این منابع یا خدمات توسط سرور ارائه می‌شوند. 

سرور (Server) یک کامپیوتر بزرگ است که وطیفه و کارکرد اصلی‌ آن ارائه خدماتی مثل ذخیره‌سازی اطلاعات، پردازش داده‌ها، ارائه برنامه‌های کاربردی و مدیریت شبکه و پردازش و ارائه پاسخ به درخواست‌های کلاینت‌ها است.

در واقع تمام فایل‌ها و داده‌های صفحات وب، در سرورها ذخیره و نگهداری می‌شود. وقتی کلاینتی درخواستی برای دسترسی به این اطلاعات ارسال می‌کند، این درخواست در سمت سرور پردازش و پاسخ متناسب با آن از بین داده‌های موجود به کلاینت تحویل داده‌ می‌شود. 

نکته: خیلی از سرورها می‌توانند به‌طور همزمان تعداد زیادی از درخواست‌های کلاینت‌ها را مدیریت و پردازش کنند.

برای آشنایی بیشتر با مفهوم سرور و نحوه عملکرد آن، می‌توانید به مقاله «سرور چیست» مراجعه کنید. 

کامپیوتر کلاینت چگونه کار می‌کند؟

کامپیوتر کلاینت از طریق نرم‌افزارهای خاص مانند مرورگرهای وب، ایمیل کلاینت‌ها و اپلیکیشن‌های مختلف به سرورها متصل می‌شود. 

به عنوان مثال، هنگامی که شما یک وب‌سایت را در مرورگر خود باز می‌کنید، مرورگر (که به‌عنوان کلاینت عمل می‌کند) درخواست HTTP را به سرور وب‌سایت ارسال می‌کند. سرور این درخواست را پردازش و سپس پاسخ را به مرورگر شما ارسال می‌کند. پاسخ می‌تواند صفحه وب یا اپلیکیشن مورد نظر شما باشد.

برای درک بهتر موضوع، یک مثال دیگر می‌زنیم. تصور کنید می‌خواهید با کامپیوتر خود، یک ایمیل ارسال کنید. در این شرایط، اپلیکیشن ایمیل شما (مثلاً نرم‌افزار جیمیل) نقش کلاینت را دارد و سرور ایمیل نقش ارسال‌کننده را ایفا می‌کند. 

شما ایمیل خود را در اپلیکیشن تایپ می‌کنید و سپس دکمه ارسال را فشار می‌دهید. این عمل باعث می‌شود که درخواست ارسال ایمیل به سرور ایمیل ارسال شود. سرور ایمیل این درخواست را دریافت می‌کند و ایمیل شما را به مقصد مشخص شده ارسال می‌نماید. سپس سرور تاییدیه ارسال موفقیت‌آمیز ایمیل را به شما برمی‌گرداند.

منظور از سمت کلاینت و سمت سرور چیست؟

همانطور که دیدیم، معماری کلاینت‌ سرور، یک رابطه دوسویه است که یک سمت آن به کاربر (کلاینت) و سمت دیگر آن به پایگاه داده‌ها (سرور) برمی‌گردد. بر همین اساس دو مفهوم شکل می‌گیرد: سمت کلاینت و سمت سرور. 

سمت کلاینت یا Client-side همان بخشی از سیستم است که کاربر با آن در ارتباط است. این بخش معمولاً در دستگاه شما (مانند کامپیوتر، موبایل یا تبلت) اجرا می‌شود و وظیفه آن نمایش و مدیریت تعامل شما با برنامه است.

فرض کنید شما می‌خواهید یک محصول را از فروشگاه آنلاین بخرید. برای این کار، مرورگر وب خود را باز می‌کنید، آدرس وب‌سایت فروشگاه را وارد می‌کنید و صفحه‌ای با لیست محصولات نمایش داده می‌شود. این صفحه که شما می‌بینید، سمت کلاینت است. شما می‌توانید محصولات را مشاهده کنید، آن‌ها را به سبد خرید اضافه کنید، و در نهایت فرایند خرید را انجام دهید. همه این کارها در سمت کلاینت انجام می‌شود.

سمت سرور بخشی از سیستم است که پشت صحنه کار می‌کند و به درخواست‌های کلاینت پاسخ می‌دهد. سرور در یک دیتاسنتر یا یک سرویس ابری (Cloud) قرار دارد و مسئولیت مدیریت داده‌ها، پردازش درخواست‌ها و ارسال اطلاعات به سمت کلاینت را بر عهده دارد. 

در همان مثال قبلی، وقتی شما بر روی یک محصول کلیک می‌کنید تا اطلاعات بیشتری ببینید، درخواست شما به سرور ارسال می‌شود. سرور این درخواست را دریافت می‌کند، اطلاعات مربوط به محصول (مانند قیمت، توضیحات، و موجودی) را از پایگاه داده استخراج می‌کند و این اطلاعات را به مرورگر شما برمی‌گرداند.

این فرآیند در سمت سرور انجام می‌شود و شما این کارهای پشت صحنه را نمی‌بینید، اما نتایج آن را به‌صورت یک صفحه جدید در مرورگر خود (سمت کلاینت) مشاهده خواهید کرد. 

بنابراین، سمت کلاینت بخشی است که شما به عنوان کاربر با آن تعامل دارید و سمت سرور، بخشی است که درخواست‌های شما را پردازش می‌کند و اطلاعات لازم را به سمت کلاینت ارسال می‌کند.

انواع کلاینت در شبکه کامپیوتری

کلاینت‌ها بر اساس نحوه عملکرد و شیوه ارتباط‌شان با سرور انواع مختلفی دارند. در ادامه، می‌توانید بیشتر با این انواع آشنا شوید:

Thick Client

کلاینت‌های سنگین (Thick Client) دستگاه‌هایی هستند که بخش عمده‌ای از پردازش‌ها و محاسبات را به‌صورت محلی انجام می‌دهند. این کلاینت‌ها فقط برای دسترسی به داده‌های خاص یا پشتیبان به سرور متصل می‌شوند.

به عنوان مثال می‌توانید یک نرم‌افزار حسابداری را که بر روی کامپیوتر شخصی شما نصب شده است در نظر بگیرید. این نرم‌افزار همه پردازش‌های مالی را بر روی کامپیوتر شما انجام می‌دهد و فقط برای ذخیره داده‌ها به سرور شرکت متصل می‌شود. پس ارتباط سرور کلاینت در این نوع، بیشتر متوجه سمت کلاینت است. 

Thin Client

کلاینت‌های سبک (Thin Client) دستگاه‌هایی هستند که بیشتر پردازش‌ها را به سرور واگذار می‌کنند. این کلاینت‌ها معمولاً به سخت‌افزارهای قدرتمندی نیاز ندارند و بیشتر به عنوان واسطی برای نمایش نتایج پردازش‌های سرور عمل می‌کنند.

فرض کنید در یک دفتر کار، کامپیوترهای کارمندان بسیار ساده است و تنها یک مانیتور، کیبورد و موس دارد. این کامپیوترها سیستم‌عامل یا نرم‌افزارهای سنگین را به‌صورت محلی اجرا نمی‌کنند. به جای آن، هر کارمند از طریق این کامپیوترها به یک سرور مرکزی متصل می‌شود که همه برنامه‌ها و پردازش‌ها روی آن انجام می‌شوند.

شرکت‌هایی که از این نوع کلاینت استفاده می‌کنند، می‌توانند با خرید سرور اختصاصی، امنیت داده‌های خود را تامین کنند. 

خرید سرور اختصاصی آلمان 🍋

با خرید سرور اختصاصی Hetzner آلمان، آی‌پی ثابت، منابع اختصاصی، سرعت بالا و قدرتی بی‌مثال را در اختیار داشته باشید.

شروع قیمت از
۲,۷۴۷,۰۰۰ تومان

اطلاعات بیشتر

Hybrid Client

کلاینت‌های ترکیبی (Hybrid Client) دستگاه‌هایی هستند که برخی پردازش‌ها را به‌صورت لوکال یا محلی انجام می‌دهند و برخی دیگر را به سمت سرور واگذار می‌کنند. این نوع کلاینت‌ها تلاش می‌کنند تا بهترین ویژگی‌های کلاینت‌های سبک و سنگین را با یکدیگر ترکیب کنند. 

برای مثال این مورد، می‌توانید اپلیکیشن‌های گرافیکی مانند Canva یا Figma را در نظر بگیرید. این برنامه‌ها به‌صورت محلی بر روی لپ‌تاپ شما اجرا می‌شود، اما برای ذخیره‌سازی و پردازش داده‌های حجیم از یک سرور ابری کمک می‌گیرند. این اپلیکیشن‌ها می‌توانند به‌صورت آفلاین هم کار کنند و وقتی به اینترنت متصل می‌شوید، داده‌ها را با سرور همگام‌سازی نمایند.

Zero Client

کلاینت‌های صفر (Zero Client) هم دستگاه‌هایی هستند که هیچ پردازشی را به‌صورت محلی انجام نمی‌دهند و همه عملیات را به سرور می‌سپارند. این کلاینت‌ها معمولاً بسیار ساده و کم‌هزینه‌تر از کلاینت‌های سبک هستند و صرفا برای دسترسی به محیط‌های مجازی‌ طراحی شده‌اند.

علاوه بر این دسته‌بندی، کلاینت‌ها بر اساس نوع سیستم عامل هم انواع مختلفی دارند.

انواع کلاینت بر اساس سیستم عامل

برای اینکه دقیق‌تر بدانید Client چیست، باید با انواع دیگر دسته‌بندی این مفهوم نیز آشنا شوید. کلاینت‌ها علاوه بر شیوه ارتباط با سرور، می‌توانند بر اساس سیستم عاملشان نیز دسته‌بندی شوند. بر این اساس، می‌توانیم دستگاه‌های کلاینت را به چهار دسته تقسیم کنیم:

ویندوز

کلاینت‌های ویندوزی بیشترین استفاده را در جهان دارند. با توجه به گستردگی سیستم عامل ویندوز در سراسر دنیا، انواع مختلفی از نرم‌افزارهای کلاینت برای این سیستم عامل طراحی و توسعه داده شده است.

لینوکس

‏کلاینت ‏‏لینوکس‏‏، در واقع همان رایانه‌هایی هستند که از سیستم عامل مبتنی بر لینوکس استفاده می‌کنند. این دسته از کلاینت‌ها به دلیل امنیت و پایداری بالا در محیط‌های سازمانی و سرورهای وب محبوبیت دارند.

اپل

کلاینت‌های اپل شامل Macos و iOS می‌شوند. این کلاینت‌ها شامل رایانه‌ها، تبلت‌ها یا گوشی‌های هوشمندی هستند که از سیستم عامل مک و IOS استفاده می‌کنند. کلاینت‌های اپل به دلیل طراحی زیبا و امنیت بالا، انتخاب تعداد زیادی از کاربران هستند. 

اندروید

کلاینت‌های اندرویدی می‌توانند شامل گوشی‌های هوشمند، تبلت‌ها یا اپلیکیشن‌های موبایل باشند. گستره وسیعی از کلاینت‌ها در این دسته قرار می‌گیرند. این گروه، به دلیل سهولت استفاده و امنیت قابل قبولی که دارند، محبوب کاربران زیادی هستند. 

تفاوت زبان‌های برنامه‌نویسی سمت کلاینت و سمت سرور

حالا که می‌دانید معماری کلاینت سرور چیست و با تفاوت‌های این دو مفهوم آشنا هستید، به راحتی می‌توانید درک کنید که زبان‌های برنامه‌نویسی سمت کلاینت و سمت سرور هم تفاوت‌های بسیاری دارند.

کارایی و نوع پردازش دستگاه‌های کلاینت با سرور متفاوت است؛ بنابراین بدیهی است که نمی‌توانند از یک زبان برنامه‌نویسی استفاده کنند. 

در سمت کلاینت، معمولاً زبان‌هایی مانند HTML،CSS و JavaScript استفاده می‌شود که بیشتر بر روی رابط کاربری و طراحی بصری تمرکز دارند. با توجه به اینکه سمت کلاینت، در معرض دید کاربر قرار دارد، زبان‌های مربوط به آن نیز بیشتر به نکات ظاهری می‌پردازند و کاری با تحلیل داده‌ها ندارند.

در سمت سرور، زبان‌هایی مانند PHP، Python و Java استفاده می‌شود که برای پردازش داده‌ها و منطق کسب‌وکار مناسب هستند. زبان‌های این بخش باید قابلیت توسعه بالا، پردازش سریع و امنیت قابل‌توجهی داشته باشند تا بهترین پاسخ را به کلاینت‌ها ارائه دهند. 

برای اینکه تفاوت زبان‌های برنامه‌نویسی کلاینت و سرور را درک کنید، نگاهی به جدول زیر بیندازید:

این تفاوت‌ها در کنار یکدیگر می‌توانند منجر به ایجاد یک سیستم قوی شوند. سیستمی که هم در سمت کلاینت عملکرد مناسبی دارد و هم در سمت کاربر. این عملکرد مناسب در نهایت می‌تواند منجر به ایجاد تجربه کاربری عالی شود. 

سوال آخر؛ کدام کلاینت به درد من می‌خورد؟

انتخاب کلاینت مناسب، بستگی به نیازها و اهداف شما دارد. اگر به قدرت پردازشی بالا و نرم‌افزارهای سنگین نیاز دارید، Thick Client بهترین گزینه است، اما اگر به یک سیستم سبک و کارآمد در شبکه نیاز دارید، Thin Client انتخاب بهتری است.

در این مقاله سعی کردیم به زبان ساده بگوییم کلاینت چیست و چه انواع و اقسامی دارد. خوشحال می‌شویم اگر نظری دارید یا این مقاله برایتان مفید بوده، در قسمت نظرات برایمان بنویسید. اگر هم سوالی درباره کلاینت‌ها دارید حتماً با ما در میان بگذارید.