آپتایم (Uptime) چیست؟ + آموزش اندازه‌گیری آپتایم سرور

آپتایم شاخص و درصدی است که توانایی سرور در اجرا و بالا نگه داشتن سایت را نشان می‌دهد. هرچه آپتایم سرور شما بالاتر باشد، سایت‌تان عملکرد بهتری خواهد داشت و روزهای بیشتری در طول سال در دسترس یا اصطلاحاً بالا خواهد بود.

در این مقاله قرار است با این شاخص و نحوه محاسبه آن آشنا شویم و چند ابزار کاربردی برای اندازه‌گیری این شاخص معرفی  کنیم.

آپتایم چیست و چرا مهم است؟

به زبان ساده، آپیتام (Uptime) مدت زمانی است که سایت‌ بالا و در دسترس کاربران است. مقدار آپتایم با درصد نشان داده می‌شود. درصد بالای آن نشان می‌دهد که سرورها به‌خوبی کار می‌کنند و احتمال خرابی آن‌ها پایین است. 

مثلاً اگر آپتایم سرور شما ۱۰۰ درصد باشد، یعنی وب‌سایت‌تان در تمام طول سال و ۲۴ ساعت شبانه‌روز بدون هیچ وقفه و خللی فعال و در دسترس خواهد بود؛ یا مثلاً اگر آپتایم وب‌سایت شما ۹۹.۶ درصد باشد، یعنی در طول یک دوره، سایت‌تان ۸ ساعت و ۱۰ دقیقه پایین می‌آید و از دسترس خارج می‌شود.

مقدار معقول و قابل قبول آپتایم ۹۹.۹٪ است. با این شاخص آپتام سایت شما فقط حدوداً ۸.۷۶ ساعت در سال یا حدود ۱۰ دقیقه در هفته از دسترس خارج می‌شود که به‌طور کلی برای اکثر وب‌سایت‌ها قابل قبول است.

اینکه سایت شما همیشه در دسترس باشد خیلی مهم است؛ چون کاربران می‌توانند هر زمان که خواستند به سایت شما وارد شوند و کاری را که می‌خواهند، انجام دهند. خود این موضوع باعث ایجاد اعتماد، وفاداری به برند و تجربه بهتر کاربری می‌شود.

از طرفی، آپتایم پایین سایت می‌تواند چنین مشکلاتی برایتان ایجاد کند:

• کاهش درآمد و از دست دادن فرصت‌ها

 طبق گزارشی که در یکی از سایت‌های معتبر خارجی منتشر شده است، هر دقیقه توقف یا از دسترس خارج شدن سایت، حدود ۱۳۷ تا ۴۲۷ دلار به کسب‌وکارهای کوچک، و حدود ۱۶۰۰۰ دلار به کسب‌وکارهای بزرگ ضرر می‌زند.

• امنیت ناپایدار

آپتایم پایین سایت علاوه بر خطر از دست رفتن داده‌های مهم سایت، ریسک هک شدن آن را هم بیشتر می‌کند؛ چون وقتی سایت از کار می‌افتد، به‌روزرسانی‌ها، فرایند بکاپ‌گیری و زیرساخت‌های امنیتی هم برای مدتی مختل می‌شوند و تا دوباره سر پا شدن سایت، از نظر امنیتی بسیار آسیب‌پذیر است. 

باید به این نکته اشاره کنیم که آپتایم را با Availability اشتباه نگیرید.

Availability چیست؟

از آن‌جایی که پارامتر Availability هم به فارسی در دسترس بودن ترجمه می‌شود، گاهی با شاخص آپتایم اشتباه گرفته می‌شود؛ اما Availability تفاوت بزرگی با آپ‌تایم دارد.

شاخص Availability علاوه بر مدت زمان بالا بودن سرورها، نشان می‌دهد که با درنظر گرفتن زمان قطعی سرور، یک سیستم در مجموع چقدر کاربردهای موردنظر کاربران را برآورده می‌کند.

به بیان دیگر، یک سیستم چند درصد از اوقات می‌تواند در موقعیت‌های مورد نیاز کاربران، پاسخ را به آن‌ها ارائه کند. Availability هم مثل آپتایم بر اساس درصد تعیین می‌شود.

تفاوت Availability و Uptime چیست؟

 در حالی که مفهوم آپ‌تایم صرفاً به میزان در دسترس بودن یک دستگاه سخت‌افزاری (مثل سرور) اشاره دارد، Availability کمی دورتر می‌رود و در کادر بزرگ‌تری به ماجرا نگاه می‌کند.

مثلاً اگر آپتایم سایت بگوید که در یک دوره یکساله، ۹۹ درصد اوقات سرورها در دسترس هستند، Availability  بررسی می‌کند که حالا با این درصد آپتایم، وضعیت ارائه سرویس به مشتری چگونه است؛ یعنی مجموعاً توانایی کلاینت، کاربر نهایی و مشتریان برای دسترسی کامل به فرم‌ها، داده‌های مشتری، و سایر مطالب در سرورها چه میزان است.

در واقع Availability درصدی از زمان که تمام سیستم یا محصول برای کاربر قابل استفاده‌ است را بررسی می‌کند و می‌شود گفت که محوریت آن روی تجربهٔ کاربر است نه صرفاً عملکرد سخت‌افزارها.

آپتایم مهم‌تر است یا در دسترس بودن؟

در استانداردهای بین‌المللی، میان شرکت‌های خدمات‌دهنده و مشتریان، قراردادی به نام SLA (سند Service Level Agreement ) وجود دارد که استانداردهای خدماتی که کسب‌وکار موظف است به مشتری عرضه کند را تعریف می‌کند.

در توافق‌نامهٔ SLA هاستینگ‌ها، آپ‌تایم به‌عنوان زمان تضمین‌شدۀ بالا بودن سخت‌افزار نسبت به عملکرد گذشتهٔ آن تعیین می‌شود. یعنی آن‌چه که در آینده رخ می‌دهد به‌طور قطع تضمین نمی‌شود.

در حالی که Availability خروجی نهایی برای کاربران را در نظر می‌گیرد. مدت زمان خرابی و تعمیر سرورها در آپ‌تایم نشان داده نمی‌شوند؛ اما در این مفهوم، زمان کار سیستم و هرگونه خرابی برنامه‌ریزی‌شده یا برنامه‌ریزی‌نشده‌ای که بر دسترسی به سیستم تأثیر می‌گذارد، در نظر گرفته می‌شود. 

نحوۀ محاسبه آپتایم سرور چگونه است؟

نحوه محاسبه آپتایم سالانه ساده است و از فرمول زیر به دست می‌آید:

تعداد ساعات کارکرد سرویس در سال ÷ ۸۷۶۰ ساعت × ۱۰۰

عدد ۸۷۶۰ تعداد کل ساعات یک‌ سال (۲۴ ساعت یک روز * ۳۶۵ روز در سال) را نشان می‌دهد.

 اجازه بدهید روش محاسبهٔ ماهیانه را نیز با یک مثال توضیح دهیم. فرض کنید یک سایت را در طول ۲۴ساعت مانیتور کرده‌اید و در این بازه زمانی، وب‌سایت به مدت ۱۰ دقیقه (۶۰۰ ثانیه) از کار افتاده است. برای تعیین درصد زمان کار و خرابی، محاسبه زیر انجام می شود: 

• کل زمان از کار افتادن سایت شما: ۶۰۰ ثانیه
•  کل زمان مانیتورینگ سایت شما: ۸۶۴۰۰ ثانیه 
• درصد داون‌تایم= ۶۰۰ ثانیه / ۸۶۴۰۰ ثانیه = ۰.۰۰۶۹ = ۰.۶۹٪ 
• درصد آپتایم = ۱۰۰٪ – ۰.۶۹٪ = ۹۹.۳۱٪\

حالا اگر آپتایم سایت‌تان را حساب کردید و متوجه شدید درصد آن از حد انتظارتان پایین‌تر است چه باید کنید؟ در بخش بعد راه‌حل‌هایی ارائه می‌دهیم.

۴ راهکار برای افزایش آپتایم سایت

برای اینکه سایت‌تان همیشه برقرار و آپتایم بالایی داشته باشد، باید نظارت دقیقی روی عملکرد سایت‌تان داشته باشید. برای شروع می‌توانید با بهبود این موارد درصد آپتایم‌تان را ارتقا دهید:

بررسی سلامت سرور و هاست

هرچه زودتر مشکلات و باگ‌های سرور را شناسایی و رفع کنید، سایت‌تان آپتام بالاتری خواهد داشت. پس حتماً معیارهای کلیدی سرور و هاست مانند استفاده از CPU، بار حافظه و در دسترس بودن فضای دیسک برای نظارت بر زمان آپدیت وب سرور، بارگذاری بیش از حد سرور، نقص سخت‌افزاری و… توجه زیادی داشته باشید.

بررسی سیستم نام دامنه (DNS)

نقش DNS در هدایت کاربران به سرور بسیار مهم است. عملکرد درست DNS شما تضمین می‌کند که به آدرس‌های IP معتبر اشاره می‌کند و وب‌سایت شما در سراسر جهان قابل دسترسی است.

پیاده‌سازی کش DNS می‌تواند به بهبود عملکرد و آپتایم وب‌سایت شما کمک کند.

محتوای وب‌سایت

بعضی از مشکلات سایت و خرابی‌های آن که اغلب هم نادیده گرفته می‌شوند، مربوط به مواردی مثل وجود لینک‌های شکسته در محتوا‌ها و فایل‌های از دست رفته است.

وجود چنین مشکلاتی در سایت، باعث می‌شود که کاربران با خطاهای متعددی در سایت مواجه شوند، درخواست‌های مکرری به سرور بفرستند، منابع سرور را مصرف کنند و عملکرد سایت مختل شود.

با اسکن و ارزیابی منظم سایت با ابزارهای تحلیلی مثل سرچ کنسول، می‌توانید این دست مشکلات را شناسایی و حل کنید و عملکرد و آپتایم سایت‌تان را ارتقا دهید.

انقضای گواهینامه SSL

گواهینامه ssl یک پروتکل امنیتی ضروری برای سایت‌‌هاست که با رمزگذاری داده‌ها بین کاربر و سرور، امنیت سایت را برقرار می‌کند.

اگر از تاریخ انقضای این گواهینامه گذشته باشد و آن را تمدید نکرده باشید، ممکن است گوگل و سایر موتورهای جست‌وجو سایت شما را به‌عنوان سایتی ناامن از دسترس کاربران خارج کند و به این ترتیب، آپتایم سایت‌تان کاهش یابد.

بررسی دیتابیس یا پایگاه داده

تمام داده‌های مهم و حیاتی سایت‌ شما در دیتابیس یا پایگاه داده ذخیره می‌شود. یک پایگاه داده کند، می‌تواند باعث شود کل وب‌سایت شما با تاخیر کار کند، آپتایم کوتاه‌تری داشته باشد یا عملکردش مختل شود.

پس با به‌روزرسانی و بهینه‌سازی پایگاه داده می‌توانید آپتایم سایت‌تان را بالا ببرید. 

ماجرای آپتایم ۹۹.۹۹۹ چیست؟

شاید فکر کنید آپتایم ۹۹.۹ و ۹۹.۹۹ چندان تفاوتی با یکدیگر نداشته باشند؛ اما اگر کمی عمیق‌تر شویم می‌بینیم که اعداد بعد از اعشار تا چه حد حیاتی هستند.

یک سرور معمولی با آپتایم ۹۹٪ در واقع ۸۸ ساعت در سال از کار می‌افتد. اگر این ساعات پیک فروش وب‌سایت‌های فروشگاهی یا رخدادهای مهم وب‌سایت‌های بزرگ باشند، خسارات می‌توانند جبران‌ناپذیر باشند. 

با توجه به جدول بالا می‌بینید که چه حجمی از خسارت با اضافه شدن هریک از این نُه‌ها از روی دوش کسب‌وکار برداشته می‌شود.

در واقع دو فاکتور اصلی در عملکرد آپتایم تأثیرگذار هستند: نیروی انسانی و توازن بار.

اگر شرکت هاستینگ بتواند از تعداد بیشتری سرور در سرویس‌های میزبانی استفاده کند، توازن بار را به‌خوبی رعایت کرده است؛ یعنی به‌جای این که تمام داده‌ها روی یک سرور نگه‌داری شوند و خرابی آن سرور بتواند منجر به خسارت شود، سرورهای بک‌آپ بتوانند در صورت بروز خرابی به‌صورت جایگزین کار کنند.

فاکتور بعدی تخصص و تجربۀ تیم بازیابی در نگهداری از سرورها است. اگر پرسنل فنی هاستینگ توانمندی بالایی برای مدیریت بحران‌ها و جایگزینی نداشته باشند، خرابی سرورها می‌تواند فاجعه‌بار باشد.

حالا که می‌دانید آپتایم چیست و برای به حداکثر رساندن زمان آپتایم وب‌سایت به چه مواردی باید رسیدگی کنید، نوبت معرفی ابزارهای کاربردی برای مانیتورینگ آپتایم است!

 معرفی ۳ ابزار رایگان برای مانیتورینگ آپتایم

با ابزارهای مانیتورینگ می‌توانید فعالیت‌های سرور و آپتایم را بررسی و اندازه آپتایم سایت‌تان را اندازه‌گیری کنید. 

گرچه ابزارهای زیادی برای این کار وجود دارند، اما یا پرداخت اشتراک آن‌ها به‌صورت دلاری برای وب‌سایت‌های ایرانی بسیار هزینه‌بر است، یا این که برای دسترسی از ایران محدودیت‌هایی دارند.

سه ابزاری که در ادامه معرفی می‌کنیم از این ۲ فیلتر عبور کرده‌اند.

۱. ابزار Monitis مختصر، مفید و رایگان

این ابزار مانیتورینگ دو پلن پولی و رایگان دارد که اگر استفادهٔ شما از آن به آپتایم و لود سایت و نظارت‌های سطح اول بر منابع سرور و شبکه مربوط می‌شود، نسخه رایگان برایتان کافی است. 

سادگی کاربرد در پنل تک‌صفحه‌ای Monitis برای مبتدی‌ها هم کاملاً گویا و واضح است و کار کردن با آن پیچیدگی خاصی ندارد. این ابزار در هر دقیقه، ۵۰ تست روی سایت شما انجام می‌دهد که می‌توان گفت فرکانس مناسبی است.

۲. مانیتورینگ همه‌جانبه با Prometheus 

Prometheus هم ابزاری رایگان و متن‌باز برای مانیتورینگ است که عملکرد مناسبی برای وب‌سایت‌های معمولی ارائه می‌دهد. 

پرومتئوس داده‌ها را به روش‌های مختلفی جمع‌آوری می‌کند و آن‌ها را بر اساس زمان‌بندی و با متریک‌های مختلف به‌صورت تصویری و نموداری نیز نمایش می‌دهد. کارکردن با این ابزار به‌سادگی قبلی نیست و ممکن است در ابتدا احساس کنید با حجم زیادی از داده‌ها مواجه هستید.

خبر خوب این که شما به تمام چیزی که در اختیارتان قرار می‌دهد نیاز ندارید و فقط کافی است مسیر آپتایم را دنبال کنید. 

یکی از مشکلاتی که کاربران تا کنون با این ابزار داشته‌اند فضای محدود ذخیره‌سازی داده در درازمدت است که می‌تواند با راه‌کارهای ادغامی که به شما عرضه می‌کند، جبران شود. 

۳. ابزار مانیتورینگ New Relic

New Relic ابزار نسبتاً جدید، اما کامل برای مانیتورینگ است که تمرکزش روی داده‌های سمت سرور است و می‌تواند با دستی پر از داده در خدمت‌‌تان حاضر شود. جالب است بدانید که این ابزار با بسیاری از ابزارهای دیگر مانیتورینگ سازگاری دارد و می‌تواند ادغام شود.

از ویژگی‌های جذاب دیگر این ابزار بایستی به امکان تنظیم هشدار اشاره کرد. شما می‌توانید حاشیهٔ خطر سایت خود را برای New Relic تعریف کنید تا در صورت نزدیک‌شدن به آن به شما پیام بدهد یا نوتیفیکیشن ارسال کند. 

پلن اصلی New Relic پولی است؛ ولی شما می‌توانید ماهانه تا سقف ۱۰۰ گیگ به‌صورت رایگان از این ابزار استفاده کنید. پس با یک برنامه‌ریزی هوشمندانه به‌سادگی می‌توانید از New Relic به‌صورت رایگان استفاده کنید. 

چه مواردی باعث کاهش آپتایم می‌شود؟

به‌طور کلی ۴ عامل اصلی بیش از هرچیز در نرخ آپتایم و داون تایم هاست نقش دارند:

۱. مشکلات اینترنت و شبکه 

مشکلات اینترنت و قطعی شبکه می‌تواند ناشی از هر چیزی باشد؛ از خرابی روتر (Rooter) گرفته تا قطع کابل و مشکلات ارائه‌دهندۀ خدمات اینترنت. بنابراین تنها توصیهٔ ما دربارهٔ این نوع مشکلات، انتخاب بهترین سرویس‌دهندهٔ اینترنت است و تمام. 

۲. خطای انسانی 

اگر افراد در تیم توسعه یا در تیم فنی و زیرساخت هاستینگ نتوانند به موقع عیب‌یابی انجام داده و راه‌کار بیابند، اختلال در سرویس شدت می‌گیرد. 

برای بسیاری از کسب‌وکارها با منابع انسانی محدود به خصوص در تیم‌های IT رفع مشکلات مربوط به امنیت یا زیرساخت می‌تواند بسیار دشوار باشد.

اگر بودجهٔ‌ کافی برای استخدام کارشناسان و متخصصان را ندارید، بهتر است از سرویس‌دهنده‌های میزبانی با بالاترین سطح پشتیبانی کمک بگیرید. به این ترتیب می‌توانید به‌صورت رایگان خدمات مربوط به امنیت و مدیریت سرور و کمک در مدیریت اصولی سایت را دریافت کنید. 

۳. اختلالات سخت‌افزاری

سرورها به‌طور پیش‌فرض جوری طراحی می‌شوند که بتوانند ۲۴/۷ کار کنند. اما از آن‌جایی که سخت‌افزارهایی قابل فرسایش هستند، پس از مدتی می‌توانند به‌دلیل عدم رسیدگی یا صرفاً عمر طولانی دچار مشکل شده و به‌صورت ناگهانی خاموش شوند. 

گذشته از این دلایل، حوادث پیش‌بینی‌نشده نیز می‌توانند در اختلال سرور نقش داشته باشند. ترکیبی از این عوامل می‌تواند به قدری آسیب جدی به سرور وارد کند که تمام زیرساخت را از کار بیندازد. 

اینجاست که یک سیستم پشتیبان به دادتان می‌رسد. اگر شرکت هاستینگ از پیش سرورهای پشتیبان داده‌ را در نظر گرفته باشد، حتی در صورت خرابی کامل سرور می‌تواند خسارات ناشی از این اتفاقات را تا حد قابل قبولی برایتان جبران کند.

علاوه بر این جلسات منظم تعمیر و نگهداری تجهیزات و برررسی دائمی برای تشخیص مشکلات احتمالی می‌تواند تا حد زیادی از این وقایع پیش‌گیری کند. 

۴. اختلال نرم‌افزاری 

اگر سرورها روی نرم‌افزارهایی اجرا شوند که به‌طور منظم مانیتور و به ‌روزرسانی نمی‌شوند، نرم‌افزار مستعد خرابی و مسدود شدن خواهد بود.

اینجاست که عامل نرم‌افزار هم باز به نیروی انسانی متخصص ارتباط پیدا می‌کند. چرا که افراد متخصص می‌دانند چطور نرم‌افزار سرور را مدیریت کنند تا همیشه با بهترین و قابل پیش‌بینی‌ترین عملکرد کار کند. همچنین متخصصان می‌توانند نرم‌افزارهای سرور را همواره امن، به‌روز و بهینه نگه‌دارند. 

Uptime سرورهای لیموهاست چطور است؟

ما در لیموهاست تا کنون توانسته‌ایم، عنوان تنها ارائه‌دهندهٔ آپ‌تایم ۱۰۰ درصد در کشور را حفظ کنیم. زیرساخت‌های سخت‌افزاری لیموهاست شامل سرورهای Ampere و هاردهای نسل جدید Nvme بالاترین عملکرد را نسبت به رقبای خود دارند.

تیم امنیت شبکه و مدیریت زیرساخت از میان مجرب‌ترین متخصصان این حوزه انتخاب شده و به‌صورت ۲۴ساعته در حال رصد تمام رخدادها هستند.

بنابراین هرگونه اختلال در سرویس از قبل پیش‌بینی می‌شود و در صورت بروز در کمترین زمان ممکن با راهکارهای جایگزین خنثی می‌شود. تمامی مشترکان لیموهاست با خرید هاست و اجاره سرور ـ از هر نوعی که باشد ـ به این سطح از کیفیت و سرعت دسترسی خواهند داشت. 

اگر سوالی درباره این مقاله دارید، می‌توانید زیر همین پست بنویسید و در سریع‌ترین زمان پاسخ بگیرید.